|
Standartizatsiyaning massadi - keng va kup kulamda yulga quyilgan talablar yoki sohalarda optimal tartibga zri shish, mavjud bo’lgan va rejalashtirilayotgan potensial maslax,atlarni hal qilish bilan boglik bo’ladi.
Standartizatsiya maksadlari umumiy yoki tor ko’rinishda bo’lishi mumkin. Umumiy maksadlar avvalambor gushuncha tarkibidan kelib chiqadi. Ularning anikta’rifi majburiy bo’lgan talab standartlarini bajarish bilan boglik. Ularga inson hayoti va sogligi, mol - mul k havfsizligi xizmatlarini ta’minlab beruvchi me’erlar, talablar va qoidalarni ishlab chikarish hamda ilmiy- texnika tarakkiyoti, hamma turdagi resurslar tejami, xujalik ob’ektlarining havfsizligi hamda turli havflarni (tabiiy va texnogen harakatdagi) oldini olish bilai belgilanadi.
Tor (anik) maksadlarga - ma’lum bir faoliyat sohasiga, buto’y bir xizmat sohasiga, u yoki bu alohida korxona va anik xizmatlarga qarashli bo’ladi.
Standartizatsiya soxssi - bir - biri bilan boglik bo’lgan standartizatsiya ob’ektlari majmuidir. Masalan: standartizatsiya ob’ektlari bo’lib, mehmonxona xizmatlari, msxmonlarni ro’yhatga olish va joylashtirish xizmati, ovqatlantirish xizmati vab.
Standartizatsiya har xil darajalarda masal an, geografii, ikdisodiy, siyosiy, mintakaning standartlarini kabul qilishiga kdrab ajratiladi. Bajarilayotgan darajasiga ko’ra standartizatsiya turlari:
halkaro - har kanday davlatga tegishli bo’lgan organlar uchun ochiqbo’lgan faoliyat;
mintakaviy - faqat bir geografik, iktisodiy, sissiy davlatga tegishli bo’lgan organlar uchun ochiqbo’lgan faoliyat;
milyami - anik bir davlatga tegishli bo’lgan standart Bu stan darp' har xil darajalarda da vl at. sanoat, u yoki bu iktisodiy sohalarda, birlashmalar, assosatsiyalarda va tashkilot darajalarida amalga oshirilishi mumkin.
Bu turdagi standartlar mintakaviy va millim tashkilotlar tomonidan tamim kilingan mutahassislar yordamida amalga oshiriladi;
Standart - bu me’yoriy - texnik xujjat bo’lib, u uz ichiga snshdartlash tirish ob’ektiga me’yorlar. qoidalar, talablar kompleksnoy oladi va tegishli organ (korxona) tomonidan tasdiklanadi. Standart moddny predmetlarga (mahsulot, moddalar, namunalar. etalonlar), xizmatga ishlab chikarish mumkin, ammo qoida va talablar har xil tavsifda bo’ladi, Standartlarda ulchov usullari reglametlashtiriladi.
Standartlashtirish bo’yicha halkaro tashkilot (ISO) halkaro darajada sifatga talabni ishlab chikdi. Halkaro standartlashtirishning asosiy belgilanishi - bu halkaro darajada harakatdagi sifat tizimlyarini tyakomillashtirish va yangilarini ishlab chikarish va ularni sertifikatlashtirish uchun ya gona metodik asosni yaratish hisoblanadi.
1987 yilda ISO 9000 seriyali standartlar joriy etildi. U standartlashtirishni yangi sifat darajasiga chikardi. Ular sifat sistemasini bax,olash bo’yicha shartnomalarga dunyoda tan olingan yagona yondashishni belgiladi vabir vakdning uzida mahsulot ishlab chikarishlari va iste’molchilari urtasidagi munosabatlarni tartibga soladi. Boshqacha kilib aytganda ISO standartlari ishlab chikarish madam i yati ga anik rioya kilin gan holda iste’molchilarga karatilgandir. 1994 yilda ISO 9004 - 1-2-3-4 nomli
standartlari nin g yangi versiyasi chikdi. Unda katta e’tibor lasturli mahsulotlar ta’mnnoti, qayta ishlanadigan materiallar na xizmatlar snfatiga karatiladi.
Umumiy holda halkaro standartlarnint ushbu tuplami sifatni umumiy boshsarish uchun zarur bo’lgan tashkiliy guzilmalar, uslublar, jarayonlar va resurslardan iborat.
XXI asrning boshida ISO 90 dan ortik davlatlarda joriy kil i idi. Ushbu davlatlar xissasiga dunyo ishlab chikarishining 95% 1ugri keladi. Halkaro standartlarining paydo bo’lishi shunga imkoniyat yaratdiki, ularning asosida dunyoning kupchilik xududlarida tovarlar, xizmatlar va ishchi kun i ni samarali ayriboshlashga imkon beruvchi yagona talablar ishlab chikarila Gnshinshdi. Halkaro savdo - sotik va inson faoliyatining \amma sokddagi faoliyati milliy standartlar muvofikdashuviga xdmda halkaro standartlarning ishlab chnkarilishi va keng
k^llanilishiga olib keda i. Sifat boshqaruvi dunyo tajribasi 1987 yilning mart oyida kabul kilingan va 1994 yilda yangilangan ISO 9000-9004 halkaro standartlar paketida jamlangan. ^zining klassik variantida ISO 900-9004 standartlari sanoat uchun ishlab chikarilgan edi, lekin ulardagi umumiy tizim sifatn hammabop. Shunipg uchun xozirgn kunda har xil turdagi korxonalar va tashkilotlar faol ravishda bu uslubdan foydalanilmokda. Shuni kayd qilish kerakki, chet el mehmonxonalari va restoranlari uz sifat tizimlarini milliy va halkaro sertifikatsiya tizimi asosida sertifitsiyalashtiradi, bu esa ularga rakobatbardoshlikni oshiradi.
Yuqori sifatli xizmat ishlab chikarishning kafolatlaridan biri bo’lib, ularni ssrtifikatsiyalashtirish hisoblanadi. Sertifikatsiya - bu xizmatlar haqiqy tavsiflarining standartlar yoki texnik sharoitlar talablariga mos kelishini tasdiklovchi xdrakatlar va jarayonlar yigindisidir. «Sertifikatsiya» so’zi lotin til idan tarjima kilganda «tugri bajarilgan» degan ma’noni anglatadi. Xizmat «tugri bajarilgan»ligiga ishonch xosil qilish uchun, xizmat kaisi talablarga mosligi va kanday kilib ishonchli dalillar olish kerakligi bilan belgilanadi1’.
Xizmatlarni ssrtifikatsiyalashtirish markaziy organda akkreditatsiya kilingan organlar amalga oshiradi. Organ xizmatlarini ikkitadan kam bulmagan ekspert-audiyatorlarga ega bo’lgan, mustakil talablarga javob beruvchi tashkilot yoki korxonalar bajarishi mumkin.
Sertifikatsiya tizimi milliy, halkaro, mintakaviy dyarajalarda amalga oshirilyshi mumkin. Agar sertifikatsiya tizimi faqat anik bir turdagi sohalar bilan shugillansa-bu bir turdagi sertifikatsiya tizimi bo’lib, u uz tajribasida aynam shu turdagi xizmatlarga botlik bo’lgan tartiblar, qoidalarni ishga sol ad i.
Setifikatsiya majburiy va ixtiyoriy bo’lishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
