2-sabaq 11-tema: Insan, tábiyat, ekologiya. Tábiyat – anamız


Ataw sepligindegi sózlerdi (ayırımları iyelik sepligindegi almasıqlardı) basqarıp keletuǵın tirkewishler



Download 34,8 Kb.
bet2/6
Sana10.07.2022
Hajmi34,8 Kb.
#772031
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
2 5190520629220087430

1. Ataw sepligindegi sózlerdi (ayırımları iyelik sepligindegi almasıqlardı) basqarıp keletuǵın tirkewishler. Tirkewishlerdiń bir qatarları ataw sepligindegi atawısh yamasa atawıshlıq xızmette qollanılatuǵın sózler menen dizbeklesip, olardı basqarıp keledi. Olardıń eń baslıları mınalar: menen (penen, benen) haqqında, jóninde, tuwralı, jayında (jaylı), arqalı, ushın, sayın, boyınsha, kibi, yańlı, sıyaqlı, tárizli, taqılette, qurlı, quraqım, shelli, sebepli, qálpinde, túrde, ráwishte, retinde, sıpatında, qáddinde hám t.b. Mısalı: Jol menen birewler kiyatır.
2. Barıs sepligindegi sózlerdi basqarıp keletuǵın tirkewishler. Geypara tirkewishler barıs sepligindegi sózlerdi talap etip, olar menen bir leksikalıq mánide jumsaladı. Barıs sepligindegi sózlerdi talap etip, onıń menen bir mánilik qatnasta jumsalatuǵın tirkewishlerdiń baslıları tómendegiler: taman, jaqın, salım, beyim, deyin, sheyin, shekem, qarsı, qaraǵanda, qaramastan, qarap, say, sáykes hám t.b. Mısalı: Sáwle stolǵa jaqın keldi.
3. Tabıs sepligindegi sózlerdi basqarıp keletuǵın tirkewishler. Tirkewish sózlerdiń ayırımları tabıs sepligindegi sózlerdi basqarıp, olar menen bir mánide qollanıladı. Bunday tirkewishler tilimizde kóp emes. Olar mınalar: jaǵalap, boylap. Mısalı: Dáryanı jaǵalap úyge qayttım.
4. Shıǵıs sepligindegi sózlerdi basqarıp keletuǵın tirkewishler. Qaraqalpaq tilinde shıǵıs sepligindegi sózlerdi talap etip, olar menen bir mánilik qatnasta jumsalatuǵın tirkewishler tómendegiler: beri, berman, beter, baslap, burın, ilgeri, aldın, keyin, soń, góre, basqa, ózge, tısqarı, aslam, artıq hám t.b. Mısalı: Yusip oqıtıwshılıq xızmette eki jıldan berli isleydi.
Dánekerler. Sóz benen sózdiń, sóz toparlarınıń, sonday-aq gáptiń birgelikli aǵzaları menen qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdiń araların baylanıstırıw ushın qollanılatuǵın sóz shaqaplarınıń bir túri bolıp tabıladı. Dánekerler basqa kómekshi sózler sıyaqlı shıǵısı jaǵınan mánilik sózler bolǵan. Olar ózgermeytuǵın morfologiyalıq kategoriya bolıp sóz ózgertiwshi hám sóz jasawshı affikslerdi qabıl etpey, turaqlı túrde qollanıladı. Dánekerler gáptegi sintaksislik xızmetine qaray dizbeklewshi hám baǵındırıwshı bolıp ekige bólinedi1.

Download 34,8 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish