2-мавзу. ҚОя тоғ жинслари бўлмаган грунтлардан йўл пойини қуриш режа

Йўл пойи ва резервни юзасини текислаш асосан сув кочириш учун керак бўлади, шунинг учун йўл пойини ҳамма юзасига керакли бўйлама ва кўндаланг қияликлар аввал тахминий текислаш билан бўйлама қияликни сақлаб берилади, кейин кўндаланг кесимни таъминлаб охирги режалаштиришни амалга оширилади. Тахминий режалашда ағдаргичга қуйидаги ишчи хдлат берилади: а=40-45^о, у=2^о, р=45-55^о. Охирги текислашда а=40-45^о, р=67-75^о, қиялик бурчаги йўл пойи элементини кўндаланг қиялигига мос келиши керак. Аввал йўл пойи текисланади, кейин ён қиялик ва резервни туби.
Ён резервдан кўтармани қуришни ташкиллаштириш асосан машинани иш жойини аниқлаш, технологик жараёнларни кетма-кетлигини ўрнатишдан иборат.
Кўтармани қуришда иш қурилаётган йўлни маълум, бир нечта бўлакларга бўлинадиган, қамраб олиш масофаси деб аталадиган бўлагида олиб борилади. Уларни ҳар бирида қандайдир технологик жараён бажарилади.
Ён резервдан бульдозер билан кўтарма қуришда иш бешта қамраб олиш масофасида олиб борилади. Қамраб олиш масофасини узунлиги ҳисоблаб аниқланади, унда бажарилаётган жараёнларни технологик хусусиятлари, машинани иш миқорини иш фронтга боғлиқлиги, ён қамраб олиш масофасида машинани ишлатиш имконияти, назоратни таъминлаш ва бошқалар ҳисобга олинади.
Одатда ҳар бир машина маълум технологик жараёнларни бажариб бир қамраб олиш масофасида ишлайди, аммо технологик жиҳатдан имкони бўлган машиналар ҳар хил қамраб олиш масофасида ишлаши мумкин.
Автогрейдер билан ён резервдан кўтарма қуриш. Автогрейдерлар асосан грунтларни текислаш ва режалаштириш ишларини бажариш учун мўлжалланган. Улардан қумларни, чақиқтошларни ва гравийларни текислаш ва режалашда фойдаланилади, йўлдан корни тозалашда фойдаланилади. Ён рзервдан грунт олиб кўтарма қуриш уларни энг катта баландлиги 0,8 м бўлганда бажариш мумкин.
Автогрейдер билан ишни бажаришни технологик жараёнлари бир нечта кетма-кет жараёнлардан иборат: грунтни қирқиш, кўндалангига суриш, қатламлаб текислаш. Резервни кесиш ички қошдан бошланади. Грунтни суриш бир нечта ўтиш билан амалга оширилади; бу жараён энг оғири бўлиб, умумий ўтиш сонини 75 % ни ташқил қилади. Шунинг учун айрим ҳолларда икки марта кесиш бажарилади, ундан кейин кесилган грунтни суради, кейин икки марта кесиш ва суриш ва бошқа.
Грунтни ётқизиш иккита усулдан бирида амалга оширилади - ярим сиқиш (вразбежку) и тўлиқ сиқиш. Автогрейдер билан сурилган грунтни тўплам ва туда ҳолда қолдирмасдан дарров текислаш керак.

22-расм. Оғир ва ўрта автогрейдерлар билан йўл пойини қуриш

Грунтни кесиш автогрейдерни I узатгичда пичоғини узунлигини ярми билан унча катта бўлмаган қирқиладиган тўпламда, суриш ва текислаш - II ва III узатгичда иложи борича пичоғини ҳамма узунлигида бажарилади.

Грунтларни кесиш, суриш ва текислаш жараёнларни бажариш учун автогрейдерни пичоғини ўрнатиш бурчаги грунтни тури ва ҳолатига боғлиқ ҳолда бажарилади.
Кесиладиган бородани майдони ва қамраб олиш масофаси қанча катта бўлса, автогрейдерни иш унумдорлиги шунча катта бўлади. Шунинг учун қамраб олиш масофасини 300-500 м (кичик ўлчамлар ёмғирли кунларда ёки, аксинча қуруқ иқлимда) белгиланади.