Mahsulot — iqtisodiy faoliyatning xomashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy mahsulot ko‘rinishiga ega. Ma’naviyat sohasida g‘oya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, ilmiy-texnik natijalari va tajriba-konstruktorlik ishlanmalari, informatsion mahsulotlar, adabiyot va san’at asarlari — intellektual mahslotlar yaratiladi.
Xizmat –biror ish yoki mehnat bilan shug‘ullanish; biror ishni bajarish; ish, mehnat.
Mahsulot sifati - maqsadga muvofiq muayyan ehtiyojlarni qondirish uchun yaroqliligini aniqlaydigan mahsulot xususiyatlarining to‘plami. U ma’lum bir vaqtga o‘rnatiladi va yanada ilg‘or texnologiyalar paydo bo‘lishi bilan o‘zgaradi.
Zamonaviy ishlab chiqarish sharoitida mahsulot sifati korxona samaradorligi va foydaliligining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi, shuning uchun unga doimiy e’tibor berish kerak.
Mahsulot sifatini va uni yaxshilashni boshqarish uchun sifat darajasini baholash kerak. Mahsulot sifatini yaxshilashning maqsadga muvofiqligini aniqlashda sifat ko‘rsatkichlarini hisobga olish kerak. Korxona xarajatlari hajmi uning individual ko‘rsatkichlari sifatini oshirishga bog‘liq, shuning uchun sifatni yaxshilashni rejalashtirishda korxonaning moliyaviy va ishlab chiqarish imkoniyatlarini hisobga olish kerak. Xuddi shu ko‘rsatkichlar ishlab chiqarilgan mahsulotga qarab korxona uchun har xil ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin.
Mahsulot sifat ko‘rsatkichi sifat jihatidan ma’lum bir mulkning namoyon bo‘lish darajasini raqamli ravishda tavsiflaydi. Mahsulot sifati - sifat jihatidan hisoblanadigan xususiyatlar to‘plami. Umumiy qabul qilingan tasniflash o‘nta ko‘rsatkichdir.
1. Belgilangan ko‘rsatkichlar - mahsulotlardan maqsadga muvofiq foydalanishning foydali ta’sirini tavsiflaydi va tayyor mahsulot hajmini aniqlaydi.
2. Ishonchlilik ko‘rsatkichlari - mahsulotning ishonchliligi, saqlanishi, mustahkamligi va mustahkamligi. Baholangan mahsulotlarning xususiyatlariga qarab, ishonchlilikni tavsiflash uchun barcha 4 va ko‘rsatilgan ba’zi ko‘rsatkichlardan foydalanish mumkin.
3. Texnologik ko‘rsatkichlar mahsulot ishlab chiqarish va ta’mirlashda yuqori mehnat unumdorligini ta’minlash uchun dizayn va texnologik echimlarning samaradorligini tavsiflaydi. Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash, mahsulotni ishlab chiqarish va ishlatish jarayonida ommaviy ishlab chiqarish, materiallar, mablag‘lar, mehnat va vaqt xarajatlarini oqilona taqsimlashga erishish mumkin.
4. Standartlashtirish va birlashtirish ko‘rsatkichlari - mahsulotlarni standart, birlashtirilgan va original komponentlar bilan to‘yinganligi. Asl mahsulotlar qancha kam bo‘lsa, ishlab chiqaruvchi ham, iste’molchi uchun ham shuncha yaxshi bo‘ladi.
5. Ergonomik ko‘rsatkichlar - insonning mahsulot bilan o‘zaro munosabati va mahsulotni ishlatishda namoyon bo‘ladigan insonning gigienik, antropometrik, fiziologik xususiyatlari to‘plami.
6. Estetik ko‘rsatkichlar - ma’lumotning ekspressivligini, shaklning ratsionalligini, kompozitsiyaning yaxlitligini, mahsulotni taqdim etishning mukammalligini va barqarorligini tavsiflaydi.
7. Tashish qobiliyatining ko‘rsatkichlari - mahsulotlarning transportga moslashishini anglatadi.
8. Patent huquqi ko‘rsatkichlari - mahsulotlarning patent sofligini tavsiflaydi va raqobatdoshlikni aniqlashda muhim omil hisoblanadi.
9. Ushbu mahsulotlarni ishlab chiqarish ekologik xavfli bo‘lmaganda, odatda, masalan, televizorlar, kompakt-disklar mavjud bo‘lganda atrof-muhit ko‘rsatkichlari umuman bo‘lmasligi mumkin. Bu mahsulotni ishlatish yoki iste’mol qilish paytida yuzaga keladigan zararli atrof-muhit ta’sirining darajasi.
10. Xavfsizlik ko‘rsatkichlari - xaridor va texnik xizmat ko‘rsatadigan xodimlarning xavfsizligi xususiyatlarini tavsiflaydi, ya’ni ular mahsulotlarni o‘rnatish, texnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash, saqlash, tashish, iste’mol qilish paytida xavfsizlikni ta’minlaydi.
Sifat sohasidagi ilg‘or mahalliy va xorijiy korxonalarning zamonaviy siyosati uning o‘zaro bog‘liqligi va korxonaning umumiy siyosatidan ajralmasligidadir. Tovar sifatini oshirish strategiyasi korxona strategiyasining ajralmas qismidir.
Mahsulotlarni sertifikatlashtirish — mahsulotlarning belgilangan talablarga muvofiqligini tasdiqlashga oid faoliyat.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 12 dekabrdagi «Texnik jihatdan tartibga solish, standartlashtirish, sertifikatlashtirish va metrologiya tizimlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-2935-sonli qaroriga muvofiq mavjud Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish ilmiy-tadqiqot instituti va "Axborot-ma’lumot markazi" davlat korxonasi negizida «Standartlashtirish, sertifikatlashtirish va texnik jihatdan tartibga solish ilmiy-tadqiqot instituti» davlat muassasasi (Standartlar instituti) tashkil etildi.
Ushbu qaroriga asosan «Standartlashtirish, sertifikatlashtirish va texnik jihatdan tartibga solish ilmiy-tadqiqot instituti» davlat muassasasi standartlashtirish bo‘yicha tarmoq texnik qo‘mitalarining faoliyatini muvofiqlashtirish, standartlashtirish bo‘yicha normativ hujjatlarni, shu jumladan, shartnoma asosida xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar va boshqa tashkilotlarning arizalari bo‘yicha ishlab chiqish va realizatsiya qilish, shuningdek, texnik jihatdan tartibga solish, standartlashtirish, sertifikatlashtirish va metrologiya sohasida kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish bo‘yicha bazaviy tashkilot etib belgilandi.
2019 yil 1-yanvardan mahsulotlarni sertifikatlashtirishning yangi tartibi joriy etilmoqda. Bu jarayon sezilarli ravishda soddalashtiriladi, xususan:
birinchidan, o‘z ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun olib kiradigan mamlakatimizda ishlab chiqarilmaydigan ixtisoslashgan va qishloq xo‘jaligi texnikasi, texnologik uskunalar va ularning butlovchi va ehtiyot qismlari, shuningdek, majburiy sertifikatlanishi lozim bo‘lgan mahsulot ishlab chiqarishda foydalaniladigan nooziq-ovqat xomashyo, materiallar va buyumlar majburiy sertifikatlashtirishdan ozod qilinadi.
Biroq bunda mazkur huquq ustav kapitalida davlat ulushi 50%dan ko‘p miqdorda bo‘lmagan tadbirkorlik sub’ektlariga (erkin iqtisodiy zonalar ishtirokchilari bundan mustasno) beriladi;
yuqorida ko‘rsatilgan sub’ektlar Xalqaro laboratoriyalarni akkreditatsiya qilish tashkiloti (ILAC) va Xalqaro akkreditatsiya qilish forumi (IAF) to‘laqonli a’zolari hisoblangan davlatlarning sertifikatlashtirish organlari tomonidan berilgan muvofiqlik sertifikatlari yoki sinov bayonnomalari taqdim etishlari kerak;
ikkinchidan, tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan o‘z ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun olib kiriladigan o‘lchash vositalariga muvofiqlik sertifikatini taqdim etmagan holda bojxona hujjatlarini rasmiylashtirishga yo‘l qo‘yiladi. Uni bojxona hujjatlari rasmiylashtirilgan kundan boshlab 2 oy davomida olish mumkin bo‘ladi;
uchinchidan, o‘z ehtiyojlari uchun texnologik jarayonlarda foydalaniladigan import bo‘yicha olib kiriladigan o‘lchash vositalarini metrologik attestatsiyalash (turini tasdiqlash) soddalashtirilgan tartibda, 1 kun muddatda tan olish tartibotlari yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin. Buning uchun Milliy o‘lchash etalonlari va milliy metrologiya institutlari tomonidan beriladigan kalibrlash va o‘lchash sertifikatlarini o‘zaro tan olish to‘g‘risidagi kelishuvni (CIPM MRA) imzolagan mamlakatlarning Milliy metrologiya organlari tomonidan rasmiylashtirilgan amaldagi kalibrlash (yoki tekshirish) sertifikatlari taqdim etish zarur.
Bayon etilgan tartibni qo‘llash shartlaridan biri – bojxona organlariga (shu jumladan, uchinchi shaxslar tomonidan) tadbirkorlik sub’ekti tomonidan ishlab chiqarish ehtiyojlari olib kirilayotgan tovarlar maqsadli ishlatilishi va bojxona hujjatlari rasmiylashtirilgan kundan boshlab 2 oy davomida o‘lchash vositalarini sertifikatlashtirish amalga oshirilishi to‘g‘risida kafolat xati taqdim etilishi. Tovarlardan maqsadli foydalanish ustidan nazorat DSQ va boshqa vakolatli organlar tomonidan amalga oshiriladi.
Sifat menejmenti tizimlarini joriy etgan va milliy akkreditatsiya tizimida akkreditatsiya qilingan sinov laboratoriyalardan foydalanadigan tadbirkorlik sub’ektlariga ular tomonidan mamlakatimizda ishlab chiqariladigan mahsulotning muvofiqligini deklaratsiyalash yo‘li bilan tasdiqlash huquqi berildi.
Bundan tashqari, 2019 yil 1 yanvardan alohida ro‘yxat bo‘yicha (sharh e’lon qilingan paytda ochiq holda mavjud emas) olib kiriladigan iste’mol tovarlarini majburiy sertifikatlash faqat «O‘zstandart» agentligi tizimidagi sertifikatlashtirish organlari, shuningdek, LBMA qoshidagi Akkreditatsiya markazi tomonidan, yangidan akkreditatsiya qilingan boshqa sertifikatlashtirish organlari tomonidan amalga oshiriladi;
muvofiqlik sertifikatlarini rasmiylashtirishda takrorlanuvchi sinovlar o‘tkazilishi taqiqlanadi va sertifikatlarni berishda, idoraviy bo‘ysunuvidan qat’i nazar, belgilangan tartibda akkreditatsiya qilingan laboratoriyalar tomonidan o‘tkazilgan sinovlarning ijobiy natijalari asos qilib olinadi.
Vazirlar Mahkamasi sanitariya-epidemiologiya va fitosanitariya vaziyati nomaqbul bo‘lgan davlatlarning ro‘yxatini tasdiqlaydi. Ro‘yxat muntazam yangilanadi. Ro‘yxatga kiruvchi mamlakatlardan sanitariya-epidemiologiya va fitosanitariya nazoratidan o‘tkazilishi lozim bo‘lgan mahsulotlarning olib kirilishi taqiqlanadi.