|
Waqtı-waqıt menen esiklew, ramkalar, tam, ventilyaciya sańlaqları hám basqa shıǵıw jollarınıń fizikalıq qorǵanıw isenimliligin tekserip turıw lazım.
Hár bir xanaǵa ishindegi nárseniń zárúrligine baylanıslı paydalanıw sistemasına iye bolǵan zona sıpatında qaraladı. Kiriw shıǵıw huqıqı sisteması shaxs yaki obyekt zárúrligine baylanıslı halda selekciyalı hám dárejeleri boyınsha rutbalanǵan bolıwı shárt.
Qadaǵalaw sistemasın waqtı-waqtı menen tekserip turıw hám onı barqulla jumısqa jaramlı halda saqlaw lazım. Bunı qánigelestirilgen bólimler hám qadaǵalaw organları támiynleydi.
Jeke kompyuter hám fizikalıq qorǵanıw quralları sıyaqlı ólshemleri kishi ásbap-úskenelerdi kózde tutıw múmkin.
Joqarida keltirilgenlerdi juwmaqlap, kompyuter tarmaqların qorǵawda xabar qáwipsizligi siyasatı qanday anıqlanıwı haqqında sóz júritemiz. Ádette kóp sanlı paydalanıwshılarǵa iye bolǵan korporativ kompyuter tarmaqları ushın arnawlı “Qáwipsizlik siyasatı” dep atalıwshı tarmaqta islewdi belgili tártip hám qaǵıydalarǵa boysındırıwshı (reglamentlewshi) hújjet dúziledi.
Siyasat ádette eki bólimnen ibarat boladı: ulıwma principler hám islewdiń anıq qaǵıydaları. Ulıwma principler internette qáwipsizlikke ajndasıwdı anıqlasa, qaǵıydalar nege ruqsat etiliwin hám nege ruqsat etilmewin belgileydi. Qaǵıydalar anıq ámeller hám túrli qollanbalar menen toltırılıwı múmkin.
Ádette qáwipsizlik siyasatı tarmaq tiykarǵı servislerinen (eletkron pochta, WWW hám h.t.b.) paydalanıwdı reglamentleydi hám de tarmaqtan paydalanıwshılardıń olar qanday paydalanıw huqıqına iye ekenligi menen tanıstıradı. Bul bolsa óz náwbetinde paydalanıwshılardı autentifikaciyalaw seansin anıqlaydı.
Bul hújjetke qatań jandasıw lazım. Qorǵawdıń basqa barlıq strategiyası qáwipsizlik siyasatınıń qatań orınlanıwı shamasına tiykarlanǵan. Qáwipsizlik siyasatı paydalanıwshılar tárepinen kóp ǵana narazılıq arttırılıwına sebep boladı. Sebebi onda paydalanıwshıǵa qadaǵan etilgen nárseler ashıq aydın jazılǵan. Biraq qáwipsizlik siyasatı rásmiy hújjet, ol bir tárepten internet kórsetiwshi servislerde islew zárúrligi, ekinshi tárepten say qánige-professionallar tárepinen kórsetilgen qáwipsizlik talapları tiykarında dúziledi.
Avtomatlastırılǵan kompleks qorǵalǵan esaplanadı, qashan barlıq obyektler, resurslar hám seanslardı tikkeley qorǵalıwın támiynlewshi qatań anıqlanǵan qaǵıydalar boyınsha orınlansa (3.4-súwret).
3.4-súwret. Xabar qáwipsizligi siyasatın támiynlewdiń tiykarǵı qaǵıydaları.
Qorǵawǵa qoyılatuǵın talaplardıń tiykarın taxdidlar dizimi quraydı. Bunday talaplar óz náwbetinde qorǵawdıń zárúrli wazıypaları hám qorǵaw quralların anıqlaydı.
Demek, kompyuter tarmaǵında xabardıń nátiyjeli qorǵalıwın támiynlew ushın qorǵaw sistemasın proektlew hám ámelge asırıw úsh basqıshta ámelge asırılıwı kerek:
- qáwip qáterdi analizlew;
- qáwipsizlik siyasatın ámelge asırıw;
- qáwipsizlik siyasatın medetlew.
Birinshi basqıshta kompyuter tarmaǵınıń hálsiz elementleri analizlenedi, taxdidler anıqlanadı hám bahalandı, qorǵawdıń optimal quralları tańlanadı. Qáwip-qáterdi analizlew qáwipsizlik siyasatın qabıl etiw menen tamamlanadı.
Ekinshi basqısh – qáwipsizlik siyasatın ámelge asırıw, finanslıq qárejetlerdi esaplaw hám máselelerdi sheshiw ushın mas qurallardı tańlaw menen baslanadı. Bunda tańlanǵan qurallar islewiniń ixtilofli emesligi, qurallardı jetkerip beriwshilerdiń abırayı, qorǵaw mexanizmleri hám beriletuǵın kepillikler haqqındaǵı tolıq xabar alıw imkaniyatı sıyaqlı faktlar esapqa alınıwı zárúr. Bunnan tısqarı xabar qáwipsizligi boyınsha tiykarǵı qaǵıydalar kórsetilgen principler esapqa alınıwı kerek.
Úshinshi basqısh – qáwipsizlik siyasatın medetlew basqıshı eń áhmiyetli bolıp esaplanadı. Bul basqıshta ótkeriletuǵın ilajlar niyeti buzıq adamlardıń tarmaqqa bastırıp kiriwin bárqulla baqlap turıwdı, xabar obyektin qorǵaw sistemasındaǵı raxnalardı anıqlawdı, konfidenciyal maǵlıwmatlardan ruqsatsız paydalanıw jaǵdayların esapqa alıwdı talap etedi. Tarmaq qáwipsizligi siyasatın medetlewde tiykarǵı juwapkershilik sistema mamuri moynında boladı. Ol qáwipsizliktiń anıq sisteması buzılıwınıń barlıq jaǵdaylarına operativ múnásebet bildiriwi, olardı analizlewi hám finanslıq qurallardıń maksimal tejeliwin esapqa alǵan halda qorǵawdıń zárúriy apparat hám dástúriy qurallarınan paydalanıwı shárt.
Do'stlaringiz bilan baham: |
