1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

O’rta asrdagi shaharlar
. O’rta asrda qurilgan shaharlarning markazida 
feodallarning hashamatli saroylari, savdo bozorlari, shahar boshliqlarining 
idoralari joylashgan bo’lar edi. SHahar ko’chalari xuddi elpig’ichga o’xshab 
tarqalgan bo’lib, ular to shahar darvozasigacha etib borgan. Masalan, Parij, 
Kel’n, Novgorod, Moskva va boshqa shaharlarning kengayishiga va 
taraqqiyotiga qal’a devorlari halaqit byerar edi. SHuning uchun ham uylar 
pala-partish, bir-biriga zich qilib qurilar edi. Bora-bora uy-joylar qurilavyerib 
ko’chalar tor, kun tushmaydigan bo’lib qolar edi. Xonalariga yorug’lik yaxshi 
tushmas edi. 
Qadimgi Greciya va Rim shaharlari o’ziga xos loyiha asosida qurilgan 
bo’lib, gigiena talablariga javob bergan. 
Masalan, Afina, Rim, Vizantiya va boshqa shaharlardagi savdo 
markazlari, uy-joylar sanitariya talabiga javob berishi, me’morchilik usulining 
nozikligi bilan ajralib turadi. 
SHahar markazlaridagi ma’muriy idoralar, teatrlar, stadionlar, bozorlar 
va boshqa yirik binolar bezagining alohidaligi bilan diqqatni o’ziga tortadi. 
Ular o’sha vaqtdayoq vodoprovod, kanalizaciya tarmoqlari bilan 
ta’minlangan. Ammo eng ko’rkam, obodonlashtirilgan joylarda faqat boylar, 
feodallar va yuqori imtiyozli kishilar yashagan. 
O’rta asr shaharlarining iqtisodiy bazasi hunarmandchilik, savdo-sotiq 
hisoblangan, O’sha vaqtda aholi zich yashagan yerlarda o’lat, chechak, qorin 
tifi va boshqa yuqumli kasalliklar tarqalgan. 

---

31
Kapitalizm davrida yashagan, ijod qilgan olimlar, injenyer-texnik 
xodimlar shaharlarni yangicha kurish, ularni bog’u rog’ga aylantirish 
masalasini ko’tarib chiqdilar, shu yo’l bilan shahar va qishloq o’rtasidagi 
tafovutlarni loaqal kamaytirish mumkinliga to’g’risida fikr yuritdilar. 
XVI-XVIII asrlarda yashab ijod qilgan xayolparastlar Tomas Mor, Sen-
Simon, SHarl Fur’e, Dezami, Kampalla va boshqalar o’z asar- 
larida kelajakdagi shaharlar toza, ko’kalamzor, chiroyli qurilgan bo’lib, 
moddiy boyliklardan hamma baravar manfaatdor bo’ladi deb xayol 
qilgandilar. Ular hatto afsonaviy shaharlar loyihasini chizganlar. Bunga misol 
qilib Govard loyihasini keltirish mumkin, Korbyuz’ening fikricha, shahar 
markazlari ko’p qavatli, osmono’par binolar bilan bezatilgan bo’lishi kerak 
edi. U sanoat korxonalari, bir qavatli uylar ularning chetiga qurilishi lozim 
deydi. Bunday uylarni qurish o’sha vaqtda amri mahol bo’lgan.