1-mavzu. Ma’lumotlar bazasi obyektlarini yaratish

Tashqi kalilar(ikkilamchi kalitlar)(foreign keys)
Tasqi kalitlar jadvallar orasidagi aloqalarni o'rnatish uchun ishlatiladi. Tasqi kaliti ikkilamchi(bog’liq) jadval ustunlari uchun o'rnatiladi va birlamchi(asosiy) jadvaldagi ustunlardan biriga ishora qiladi. Tasqi kalit birlamchi jadvaldagi birlamchi kalitni ishora qilishi odatiy hol bo'lsa-da, bu shart emas. Tasqi kaliti unikal qiymatga ega bo'lgan boshqa ustunni ham ko`rsatishi mumkin.
Ustun darajasida tasqi kalitini o'rnatish uchun umumiy sintaksis:
[FOREIGN KEY] REFERENCES birlamchi_jadval (birlamchi_jadval_ustuni)
[ON DELETE {CASCADE|NO ACTION}]
[ON UPDATE {CASCADE|NO ACTION}]

Ustun darajasidagi tashqi kalit cheklovini yaratish uchun REFERENCES kalit so`zidan keyin birlamchi jadval nomi va qavs ichida tashqi kalit ko`rsatadigan tegishli ustun nomi keltiriladi. FOREIGN KEY kalit so`zlari odatda qo'shiladi, lekin printsipial jihatdan ular talab qilinmaydi. REFERANCES operatoridan keyin ON DELETE va ON UPDATE opeartori keladi.

Tashqi kalitni jadval darajasida o'rnatish uchun umumiy sintaksis:
FOREIGN KEY (ustun1, ustun2, ... ustunN)
REFERENCES birlamchi_jadval (birlamchi_jadval_ustuni1, birlamchi_jadval_ustuni2, ... birlamchi_jadval_ustuniN)
[ON DELETE {CASCADE|NO ACTION}]
[ON UPDATE {CASCADE|NO ACTION}]

Masalan, ikkita jadvalni aniqlaymiz va ularni tashqi kalit yordamida bog'laymiz:

CREATE TABLE Customers
(
Id INT PRIMARY KEY IDENTITY,
Age INT DEFAULT 18,
FirstName NVARCHAR(20) NOT NULL,
LastName NVARCHAR(20) NOT NULL,
Email VARCHAR(30) UNIQUE,
Phone VARCHAR(20) UNIQUE
);
CREATE TABLE Orders
(
Id INT PRIMARY KEY IDENTITY,
CustomerId INT REFERENCES Customers (Id),
CreatedAt Date
);

Bu yerda Customers va Orders jadvallari aniqlangan. Customers birlamchi jadval va mijozni anglatadi. Orders jadval esa ikkilamchi(bog'liq) va mijoz tomonidan berilgan buyurtmani anglatadi. Ushbu jadval CustomerId ustuni orqali mijozlar jadvalining Id ustuniga bog'langan. Ya'ni, CustomerId ustuni - bu mijozlar jadvalidagi Id ustuniga ishora qiluvchi tashqi kalit.

Jadval darajasida tashqi kalitni aniqlash:
CREATE TABLE Orders
(
Id INT PRIMARY KEY IDENTITY,
CustomerId INT,
CreatedAt Date,
FOREIGN KEY (CustomerId) REFERENCES Customers (Id)
);