|
Muzey fondlarini ilmiy tashkil etish. Fondlami ilmiy tashkil etish:
• ashyoning yuridik holatini belgilaydi, shuningdek, konkret muzey, fan va madaniyat uchun ahamiyatini ochib beradi;
• fondlami shakllanishi, saqlanishi, tadqiq etilishi va ulardan foydalanishi uchun optimal sharoit yaratib beradi. Ashyotfaming ilm va fanga doir ahamiyati hamda yuridik mavqeyiga qarab, muzey fondlari - muzey ashyolaridan tashkil topgati asosiy fond hamda ilmiy yordamchi materiallami o‘z ichiga oljuvchi ilmiy yordamchi fondga ajratiladi.
Tabiiy-ilmiy muzeylarda yana ashyoviy materiallar fondi ham bo‘ladi. Unga laboratoriya tadqiqotlari va preparatlash uchun mo‘ljallangan tabiat obyektlari kiradi. Hayvon terilari, nam ekspeditsion to‘plamlar, uzoq muddatga saqlanadigan materiallar shular jumlasidandir. Bu fondga ashyolar navbati bilan vaqtinchalik asosda kiritilib, tekshiriladi hamda preparatlash ishlari o‘tkaziladi. Ayni shu jarayonda, tabiat obyektlarining
bir qismi, o‘zining muzey xususiyatini yo‘qotishi mumkin. Muzey fondlarini yana bir qancha qismga ajratish mumkin. Lekin, bu masala munozarali hisoblanadi. Masalan, ba’zi muzeyshunoslar, ma’lum vaqtga ekspozitsiya, ko‘rgazma yoki ilmiy qayta ishlash uchun boshqa ashkilotlar, muzeylar va tilishi kerak, deb hisoblaydilar. Albatta, vaqtinchalik foydalanishga olingan materiallar va muzey aswolari deyarli har bir muzeyda uchraydi. Lekin, bunda ular iMzeyning xusjusiy to‘plamlari tarkibiga kirmaydi, shuning ucfiun bir qator mutaxassislaming filoicha, ulami muzey fondiga kiritish to‘g‘[ri kelmaydi. Muzeyning o‘zida ehtiyoji bo‘lmagan ashyolar almashinuv fondiga. kiritiladi. Undagi ashyolar muzey bo‘ysiu|iadigan tashkilotning ruxsatiga binoan boshqa muzeylarga bepul asosda beriladi yoki ixtisoslikka xos ashyolar bilan almashtinladi. Muzeylaming fondlari tarixan shakllanib boraf ekan, vaqt
o‘tishi bilan ulaming maqsad va ixtisoslikka bo‘igan qarashlari o‘zgarishi mumkin. Ba’zan muzey fondlariqa ixtisoslikka oid bo‘lmagan, lekin fan va madaniyat uchun ulkan ahamiyatga ega ashyi>lar ham uchrab turadi. Bundan tashaari, muzey fondlarida ауИп bir xil ashyolar - dubletlar bo‘ladi, Bu, oldindan biron shaxs yoki muassasa tomonidan to‘planib, shakllantirilgan kolleMyalarda o‘rin oladi. Mavjud me’yoriy hujjatlarga
asosan, mHey to‘plamida bir-birini takrorlaydigan muzey ashyolari bo‘Isa, ulaming beshtasi asosiy fondga, qolganlari almashinuv fondiga kiritiladi.
Demak, almashinuv fondi muzey ixtisosligiga xos bo‘lmagan ashyolar fondi va ortiqcha dublet materiallari fondiga boШтаа dublet fond va kolleksion fond shakllanadi. Kolleksion fondda yagona nusxada barcha muzey ashyolari va bir necha nusxadagi ashyo laming eng sarasi saqlanadi. Namunaviy va nodir ashyolar fan, madaniyat uchun alohida ahamiyat kaslBtganligi boisL ulami kolleksion fond tarkibidagi
dublet fondBctisoslikka oid boimagan ashyolar fondi, ortiqcha dublet materiallari fondiga ajratish, mutaxassislar tomonidan tavsiya etiladi. fondi va memorial ahamiyatga ega bo ‘Imagan ashyolar fondiga ji|tatish tavsiya etilgan. I abiiy-ilmiy muzeylaming fondlari ma’lum о‘ziga xosliklargii
ega. Individual va betakror bo‘lgani uchun tabiat obyektlari almashtirishga oid yoki dublet fondlarga ajratilmaydi. Ba’zi yirik muzeylarda fond asosiy, ilmiy va ekspozitsion Ibndga bo‘linadi. Bunday boiinish asosida, materialni fiksatsiyalash uslublari va konservatsiyalash shakllari yotadi. Buekspozitsiyalash va tadqiq etish uchun muhim ahamiyatga ega.
Spirt aralashmalari yordamida fiksatsiya qilingan nam preparatlar tez rangsizlanadi va ekspozitsion ko‘rinishini yo‘ c|otadi. Lekin, organizmning morfologik va anatomik о‘ziga xosliklari to‘liqligicha saqlanadi. Bu esa, o‘z navbatida, tadqiqot o‘tkazish uchun zarur. Fiksatsiyalashda formalinli aralashmadan foydalanilgan preparatlar, juda sezilarsiz darajada
rangsizlanadi, biroq matolarning tuzilishi (strukturasi) o‘zgaradi. Shuning uchun, ular ekspozitsion ko‘rkamligini saqlab qolsa-da, amalda to‘liq ilmiy tadqiq etishga yaroqsiz bo‘lib qoladi. Ashyolarning asosiy yoki ilmiy yordamchi fondlarga oid ekanligi, turli bujyjatiar orqali rasmiylashtiriiadi.
Mamlakatimizdagi barcha muzeykpning muzey ashyolari, 0 ‘zbeki$ton Respublikasining Milliy muzey fondmi tashkil etadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Milliy muzey fondiga muzey ashyolari bilan bir qatorda, alohida shaxslar, jamoat va diniy uyushma, tashkilotlarga qarashli mulkda turgan, muzey ashyosi ahamiyatiga ega buyumlar ham kiradi. Shunday qilib, o‘z tarkiMga ko‘ra, muzey fondlari davlatga tegishli va davlaiga
Do'stlaringiz bilan baham: |
