1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining

Qishloq  xo„jaligi. 
Qozog„iston  qishloq  xo„jaligi  xalq  xo„jaligi 
yalpi sanoat mahsulotlarning 6,5 % ini beradi. Qishloq xo„jaligi uchun 
yaroqli yerlar 221 mln. ga bo„lib, shundan 188,1 mln. ga yoki 80,6 % 
o„tloqzorlarga  uchun  ajratilgan.  Qozog„iston  respublikasining 
rayonlarining  har  xil  tabiiy  va  iqtisodiy  sharoitlari  tufayli  qishloq 
xo„jaligi tarmoqlariga har xil ixtisoslashgan. 
Markaziy  va  G„arbiy  Qozog„iston  yer  maydonlari  yem  xashak 
ekinlarini 
yetishtirishga 
ixtisoslashtirilgan 
bo„lsa, 
Janubiy 
Qozog„istonda  esa  so„g„oriladigan  dehqonchilikga  asoslangan  qishloq 
xo„jaligi  bo„lib,  bu  yerda  texnik  ekinlarini  yetishtirish,  dehqonchilik, 
uzumchilik, bog„dorchilik mahsulotlarini yetkazishga ixtisoslashgan. 
Don  ekinlarini  yetishtirishda  Qozog„iston  yetakchi  o„rinda.  turadi, 
yer  maydonlarining  54%  da  kuzgi  bug„doy  ekiladi.  Asosiy  don 
yetishtiradigan rayonlar bu yangi o„zlashtirilgan rayonlar bo„lib, quriq 
yerlar zimmasiga respublikada yetishtiriladigan bo„g„doyning 2/3 qismi 
to„g„ri  keladi.  Asosiy  bo„g„doy  rayonlari  Qozog„istonning  janubiy, 
Tyanshan  toglarining  etaklari  va  vodiylarida  bug„doy  lalmikor  va 
obikor yerlarda ekiladi. 
Texnik  ekinlardan  asosiylari  -  paxta,  qand  lavlagi,  kungaboqar, 
tamaki  va  kanop  yetishtiriladi.  Paxta-Shimkent  viloyatida,  kanop  - 
Qozog„istonning shimolida va markaziy qismida, qand lavlagi - Jambul, 
Olma - Ota va Taldi – Qur- g„on viloyatlarida yetishtiriladi. 
Tamaki  yetishtiriladigan  asosiy  rayonlar  Olma-Ota,  kungaboqar  - 
Sharqiy Qozog„iston, gorchitsa - Ural viloyati, dorivor o„simliklar esa - 
Shimkent viloyatida ekiladi. 
Shu  bilan  birga,  katta  shaharlar  atrofida  kartoshkachilik, 
sabzavotchilik,  bog„dorchilik  rivojlangan.Bog„larinig  asosiy  qismlari 
Olma-Ota,  Shimkent  viloyatida  joylashgan  bo„lib,  uzumzorlarinipg  2/3 
qismi Shimkent viloyatiga to„g„ri keladi. 
Qozog„iston respublikasida yirik chorvachilik tarmog„i shakllangan 
bo„lib, 
asosiy 
chorva 
mahsulotlari 
- 
go„sht, 
sut  va  jun 
hisoblanadi.Chorvachilik asosiy tarmog„i - bu qo„ychilik bo„lib, janubiy 
va g„arbiy Qozog„istonda qorakulchilik yaxshi rivojlangan. 

---

 
122 
Turkmaniston  Respublikasining  qishloq  xo„jaligi  rivojlanishida 
irrigatsiyaning  ahamiyati  juda  katta.  Qoraqum  kanalining  qurilishi 
Amudaryo  suvlarini  Kaspiy  buylariga,  Kopetdag  tog„larining 
etaklarigacha  yetkazib  beradi.  Shuningdek  Mur-  g„ob  va  Tadjen 
irrigatsiya 
sistemalarining 
qurilishi 
Qoraqum 
va 
Tashhovuz 
viloyatlarining qishloq xo„jaligi ishlarini olib borishni yaxshilashga olib 
keldi.Sug„oriladigan yerlarda -paxtachilik, uzumchilik, bog„dorchilik va 
polizchilik tarmoqlari ixtisoslashgan. 
Chorvachilikning asosiy  yunalishi  qorako„lchilik  bo„lib,  bu  tarmoq 
MO  davlatlarida  yetishtiriladigan  qorako„lning  1/5  foizini  beradi. 
Shuningdek,  Turkmanistonda  tuyachilik,  ipakchilik  va  asalarichilik 
yaxshi rivojlangan. 
Qirg„izistoning  qishloq  xo„jaligi  sanoatdan  ustun  turadi.  Qishloq 
xo„jaligining  asosiy  tormoqlariga  dehqonchilik  va  chorvachilik 
kiradi.Bu  respublikada  paxtachilik  (Farg„ona  vodiysida),  qand  lavlagi 
(Cho„v  vodiysida)  yetishtiriladi.  Shu  bilan  birgalikda  qishloq  xo„jalik 
yerlarining  katta  qismi  chorva  uchun  yem  xashak  yetkazishga 
ixtisoslashgan. 
Tojikiston  Respublikasining  asosiy  qishloq  xujaligi  tarmoqlari  - 
paxtachilik,  ipakchilik,  bog„dorchilik,  uzumchilik,  tog„li  rayonlarda  - 
donchilik va chorvachilik rivojlangan.Ichgichka tolali paxta etishtirishda 
Tojikiston  yetakchi  urinda  turadi,  xosildorligi  buyicha  ham  bu  davlat 
dunyoda  birinchi  urinda  turadi,  1  ga  yerdan  -  30  -  40  s.,  bir  xil 
xo„jaliklarda esa -55,5 sentner ingichka tolali paxta olinadi. 
Bog„lar va uzumzorlar yuqori sifatli quruq mevalar, ayniqsa mayiz 
va turshak yetishtirib berish uchun mahsulotlar yetkazib beriladi. 
Mamlakat  yengil  va  oziq-ovqat  sanoatlarini  rivojlantirilishi 
maqsadida  qishloq  xo„jaligi  shuningdek,  paxtachilik,  ipakchilik,  moyli 
ekinlar  yetishtirishga  ixtisoslashgan.Tojikiston  qishloq  xo„jaligida  yirik 
hisor quylarini yetishtirshi va qorakulchilik yaxshi taraqqiy etgan.