1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

Buxoro fojiasi. 1220-yilning fevralida Chingizxon musulmon sharqidagi yirik madaniy markaz Buxoro ustiga qo‘shin tashlaydi. Buxoro qamali 12 kun davom etdi. Buxoro dushman kuchini qaytarishga tayyor emas edi. 1220-yilning 16-fevralida mo‘g‘ullar tomonidan Buxoro egallanib, talon-toroj etiladi. Behisob xazinalar talanadi, asriy qo‘lyozma asarlar, muqaddas kitoblar yirtilib, gulxanga uloqtiriladi. Ilm va ma’rifat egalari bo‘lgan ulamolar va shayxlar mo‘g‘ul jangchilariga xizmatkor qilib beriladi. Chingizxon amri bilan Buxoro yoqib yuboriladi.
Samarqand jangi. Buxoro zabt etilgach, 1220-yilning mart oyida mo‘g‘ullar Movarounnahrning eng mashhur va yirik shahri bo‘lgan Samarqand tomon yo‘l oladi. Chingizxon shahardan tashqarida joylashgan Ko‘ksaroy qasridan turib shaharni qamal qilish ishiga boshchilik qiladi. Shahar ostonasida uch kun shiddatli janglar davom etadi.
Uch kunlik qattiq qarshilikdan so‘ng, Chingizxon hiyla ishlatishga majbur bo‘ldi. Qang‘li qo‘shinlariga u shahar olingach omonlik va’da qildi. Ular taslim bo‘lib, shahar talangach, 30 minglik qang‘li qo‘shini qolgan himoyachilari ham qirib tashlanadi. Samarqand mo‘g‘ullar tomonidan egallangach, Buxoro kabi vayron etilib, yoqib yuboriladi.
Temur Malik jasorati. Xo‘jand shahri Sirdaryo ikkiga ayrilgan yerda joylashgan edi. ⦁ Uning tabiiy joylashishi hamda ⦁ shahar hokimi Temur Malikning qahramonligi bilan xo‘jandliklar mo‘g‘ullarga kutilmagan qarshilikni ko‘rsatadilar. Xojand shahri himoyachilari Temur Malik boshchiligida qariyb bir oy davomida o‘z shahrini mudofaa qiladilar. Oxiri ilojsiz qolganda o‘t ichida qolgan shahar qal’asini ming nafarga yaqin bahodir tark etib, Temur Malik bilan Sirdaryo o‘rtasidagi orolda
joylashib olib, dushman bilan mardlarcha olishdilar. Nihoyat, maxsus kemalar yasab, daryo oqimi bo‘ylab, Xorazm tomon suzib ketdilar. Yo‘l-yo‘lakay dushman bilan jang qildilar.
Xalq qahramoni Temur Malikning bundan keyingi vatanparvarlik jasorati Xorazm va ona yurtining boshqa hududlarini himoya qiluvchilar safda kechdi.