1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

Davlat hududining kengayishi. Takashdan so‘ng uning o‘g‘li Alovuddin Muhammad (1200–1220) ham Xorazm davlatini kengaytirish siyosatini davom ettiradi. 1206-yildan boshlab Movarounnahrni qoraxitoylarning qaramligidan ozod etishga kirishildi. 1210-yilda Talos vodiysida qoraxitoylar mag‘lubiyatga uchraydi. Yettisuvgacha bo‘lgan yerlar Xorazmshohlar davlati tasarrufga o‘tadi.
XIII asr boshida Xorazm juda keng maydonni egallagan buyuk davlatga aylangan edi. Uning ⦁ shimoli g‘arbiy va ⦁ g‘arbiy chegarasi Orol va Kaspiy dengiz sohillaridan ⦁ janubi g‘arbda Iroqqa qadar borar edi. ⦁ Janubi sharqiy hududlari G‘azna viloyatidan, ⦁ shimoli sharqiy chegarasi esa Yettisuv va Dashti Qipchoqdan o‘tar edi.
Sharqdagi bu ulkan davlatning poytaxti Urganch shahri edi. Hukmdor Muhammad Xorazmshoh esa “Iskandari soniy” deb ulug‘langan. Uning saroyida 27 hukmdor va ularning vakillari doimo itoatda bo‘lgan.
Ichki ziddiyatlar. Mamlakat qoraxitoylar zulmidan qutulgan bo‘lsa-da, mehnatkash aholining ahvoli yengillashmadi. Aksincha, ⦁ xorazmshohlarning harbiy yurishlari, ⦁ soliq siyosatidagi beboshlik, ⦁ amir va ma’murlarning jabr-u zulmi mamlakat fuqarolarining moddiy ahvolini g‘oyat og‘irlashtirdi, xalq xo‘jaligini yanada zaiflashtirdi. Bu, shubhasiz, shahar va qishloq aholisining Xorazmshohga qarshi noroziligini oshirdi. Natijada, 1210-yilda O‘tror aholisi, 1212-yilda esa samarqandliklar qo‘zg‘olon ko‘tardilar. Muhammad Xorazmshoh qo‘zg‘olonlarni shafqatsizlik bilan bostiradi.
⦁ Viloyat hukmdorlarining isyonlari, ⦁ xalqning ko‘pgina tabaqalari noroziligi, ⦁qo‘shin va saroyda fitnalarning avj olishi davlatning beqarorlik holatini yaqqol ko‘rsatar edi. Shuning uchun ham bu davlat ko‘p yashamadi.