1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

Soliq turlari. Sug‘orma dehqonchilik yerlaridan olinadigan asosiy soliq “xiroj” deb atalgan. Xiroj mahsulot yoki pul bilan to‘langan. U hosilga va yerning unumdorligiga qarab belgilangan. Chunonchi, daryo va buloq suvlari bilan sug‘oriladigan obikor yerlardan xiroj hosilning uchdan bir qismi (33%) miqdorida olingan. Lalmikor yerlardan hosilning oltidan bir, ya’ni 16,5% dan to sakkizdan bir, ya’ni 12,5% miqdorida soliq undirilgan. Mulk yerlarining bir qismidan “ushr”, ya’ni hosilning o‘ndan bir qismi (10%) miqdorida soliq olingan. Bunday yerlar odatda zamonasining ilm-fani, ma’rifati va ma’naviy hayotida muhim nufuzga ega bo‘lgan ulamolar va mashoyixlar tasarrufda bo‘lgan. Chorva mollaridan qirqdan bir, ya’ni 2,5% miqdorida zakot olingan.
Asosiy soliqlardan tashqari mahalliy aholi begor ishlarida ham qatnashganlar. Begorda qatnashgan har bir kishi ishlash uchun kerakli asbob-uskuna va yetarli yemaklarni o‘zi bilan olib kelishi lozim bo‘lgan.

* Begor – mahalliy aholiga yuklatilgan saroy, jamoat binolari, mudofaa va sug‘orish inshootlarini hamda yo‘l qurilish ishlarida ommaviy ishlab berish majburiyati, muqaddas ommaviy hashar





VI BOB. XIV–XV ASRLARDA FAN VA MADANIYATNING ZAMONAVIY SIVILIZATSIYA RIVOJIDAGI ROLI VA AHAMIYATI
40-§. TA’LIM TIZIMI




Madrasalar faoliyati. Temur va temuriylar davrida madrasa oliy ma’lumot beradigan markaz vazifasini bajargan. Movarounnahr va Xurosonda asosan davlat va davlatmand shaxslarning mablag‘lariga qurilgan ko‘plab madrasalar bor edi. Madrasada ilohiyot bilan birga dunyoviy fanlar: qonunshunoslik (fiqh), mantiq, matematika (riyozat), geometriya (handasa), falakiyot, tibbiyot, tarix, jo‘g‘rofya, adabiyot, she’ riyat (ilmi aruz), arab tili va uning morfologiyasi (qofya) o‘qitilgan. Madrasada eng yetuk mutaxassislar dars berishgan. Ularga alohida ish haqi to‘lanar edi.