0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Maijinal iqtisodiy nazariyasi bilan toMdirildi.

Ularning fikricha jamiyat rivojini harakatlantiruvchi kuch bu ishlab chiqarish emas, balki iste’mol sohasidir. Xuddi shu kishilarning o'zgaruvchan talablari iqtisodiyotni rivojlantirish dastagi hisoblanadi:

«...kishilar o‘zlarining talablari bilan ... Har qanday kishilik xo‘jaligining dastlabki va oxirgi manzilini tashkil etadi».

Marjinalistlarda buyumlarning qiymati emas, foydaliyligi ilmiy tadqiqotning dastlabki bug‘ini bo‘lib hisoblanadi. Ular pirovard miqdorlarga tayanib ish ko‘radilar.

Iqtisodiy faoliyatning maqsadi nima? Bu umuman narsalami ishlab chiqarishni ko‘paytirish emas, balki foydali, qimmatga ega bo‘lgan ne’matlarni, ya’ni kishilar nimani qadrlasalar shuni ishlab chiqarishni ko‘paytirish zarur. Ne’matlarni qimmati esa ayirboshlash jarayonida yuzaga chiqadi.

Agar uy xo‘jaligida yetishtirilgan mahsulot, masalan, 6 t kar- toshkaning 4,5 tonnasi uning uchun ortiqcha bo‘lsa, mahsulotning shu qismi uncha qimmatga ega emas. Bu xo'jalik ortiqcha miqdor kartoshkani sotib, uning puliga yoki kartoshkaning ohniga don mahsuloti va boshqa narsalar olishi mumkin. Lekin boshqa xo‘jaliklar, iste’molchilar kartoshkaga muhtoj. Ular uchun kartoshka mahsulotining qimmati, foydaliligi yuqori. Shunga o'xshash boshqa mahsulotlarni, masalan, uy xo'jaligida chorva (go'sht), don yetishtirish yoki hunarmandchilik yo‘li bilan poyafzal, maxsi, non, eshik-rom ishlab chiqarishlarni misol qilib olish mumkin. Lekin ko‘rinib turibdiki, mahsulotlar miqdori bundan ko‘paygani yo‘q-ku! To‘g‘ri, buyumlarning qimmati ayirboshlash mobaynida oshib ketdi, shu mahsulotlarni qadriga yetadiganlar uchun foydali bo‘lib qoldi.

Boylik moddiy kategoriya emas, iqtisodiy kategoriyadir. Mahsulot ishlab chiqarish uchun qilingan xarajatlar iste’molchilar farovonligini oshirishda foyda keltirmoqda.

Ayirboshlash ishlab chiqarishni rag‘batlantiradi. Demak, marksistik iqtisodiyot nazariyasidagi «teng qimmatga ega bo‘lgan narsalargina ayirbosh qilinishi mumkin» degan nazariya asossiz bo‘lib chiqadi. Sabab, ayirboshlashda turli xil qimmatga ega boMgan narsalar ayirboshlanadi, chunki bozordagi ishtirokchilar ayirboshlash uchun bozorga keltirilgan buyumlarning foydaliligini turlicha baholaydilar. Har bir tomon o‘zi uchun unga qimmatga ega bo‘lmagan narsalarni qimmati ko‘proq boMganlariga ayirbosh qiladilar.