0‘zbekist0n respublikasi xalq ta’limi vazirligi respublika ta’lim markazi

(155so‘z. Rivoyatdan)

Topshiriqlar:

1. 
   Matn mazmunini so‘zlab bering.
   
2. 
   Matn rejasini tuzing.
   
3. 
   Ona-vatan, vatan mehri haqida o‘z fikrlaringiz va matn maz­muni asosida bayon yozing.
   

9. 
   SINF TARIX TUSHUNTIRISH XATI
   

“Tarix” fanidan yakuniy attestatsiya imtihonlari uchun taklif eti- layotgan mazkur topshiriqlar umumiy o‘rta ta'limning davlat ta’lim standartlari asosida tayyorlangan. Bunda topshiriqlar biletlarda aks ettirilgan boMib, har bir biletda to^rttadan savol beriladi:

1. 
   Jahon yoki O'zbekiston tarixida mavjud bo‘lgan biror bir davlatning tashkil topishiga oid savol beriladi va o'quvchi mazkur savolga quyida belgilangan baholash mezoni asosida javob berishi kerak bo‘ladi.
   

Namuna uchun savol: Qoraxoniylar davlatining tashkil topishi.

Birinchi savol bo‘yicha baholash mezonlari:

1.	Davlatning tashkil etilgan davri yoki sanasini to‘g‘ri ayta olsa.	1 ball
2.	Davlatga asos solgan shaxs nomini bilsa (agar asoschi nomi dars- likda bo‘lmasa, boshqa hukmdorlar nomini sanash lozim).	1 ball
3.	Davlat tashkil etilishidagi shart-sharoit haqida ma’lumot bersa.	2 ball
4.	Davlat paydo bo‘lgan hududni zamonaviy xaritadan ko'rsata olsa.	1 ball
	Jami:	5 ball

2. 
   0‘zbekiston va Jahon tarixi darsida o‘rganiladigan dunyoning mumtoz me’morchilik namunalaridan biri beriladi. Masalan: Toj Ma­hal maqbarasi.
   

Ikkinchi savol bo‘yicha baholash mezoni:

1.	Obida qayerda bunyod etilganligini to‘g‘ri aytsa.	1 ball
2.	Obida qurilgan sanasi yoki davrini aytsa.	1 ball
j.	Obida kim yoki kimlar tomonidan qurilganini to‘g‘ri aytsa.	1 ball
4.	Obidaning qurilish uslubi va ishlatilgan qurilish xomashyolari haqida ma’lumot aytsa.	1 ball
5.	Obida qanday vazifalar bajarishini to‘g‘ri aytsa.	1 ball
	Jami:	5 ball

3. 
   Biletdagi uchinchi topshiriq dunyo ilm-fani va madaniyatiga hissa qo‘shgan dunyo allomalaridan biri haqidagi savoldan iborat boiadi. Masalan: Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy.
   

Uchinchi savol bo‘yicha baholash mezoni:

1.	Allomaning yashagan yillarini yoki yashagan davrini aytsa.	1 ball
2.	Allomaning hayoti haqida ma’lumot aytsa.	1 ball
л J.	Qaysi fan sohalarida ijod qilganligi haqida ma’lumot aytsa.	1 ball
4.	Allomaning yozgan asarlari yoki amalga oshirgan ishlaridan misol- lar aytsa.	1 ball
5.	Amalga oshirilgan ishlardan ayrimlarining mohiyatini ochib bersa.	1 ball
	Jami:	5 ball

4. 
   Biletdagi to‘rtinchi savol umumta’lim maktablari darsliklarida mavjud boigan biror bir rasm - illustratsiyani sharhlashga oid bo‘ladi.
   

1.	Rasmga oid matndagi ma’lumotlarni to‘g‘ri aytsa.	1 ball
2.	Rasmda bayon etilgan jarayonning davrini aytsa.	1 ball
3.	Rasmdagi holat qaysi hududda bo‘lganligini to‘g‘ri aytsa.	1 ball
4.	Rasmdagi asosiy elementlami to‘g‘ri sharhlay aytsa.	1 ball
5.	Tarixiy rasm yuzasidan mustaqil fikrlarini aytsa.	1 ball
	Jami:	5 ball

Izoh: Har bir yo‘nalish bo‘yicha olingan ballar yaxlitlanib (Bunda yaxlitlangan ball 4,5 dan past bo‘lsa - 4 baho, yuqori bo‘lsa - 5 baho. Masalan: 5+4+5+4=14:3=4,6 yaxlitlansa 5 baho, 4+4+5+4=13:3=4,3 yaxlitlansa 4 baho), yakuniy attestatsiya imtihoni sinovining yakuniy bali sifatida sinf jumalining “O'zbekiston tarixi” sahifasiga qo‘yiladi.

Eslatma: 0‘quvchilarga bilet olganlaridan keyin tayyorgarlik ko‘rishlari uchun 15, javob berish uchun esa 10 daqiqa vaqt beriladi.

Imtihon savollariga maktab metod birlashmasi qarori bilan tuza- tishlar, qo’shimchalar va takliflar kiritilishi mumkin. Imtihon top- shirish jarayonida o‘quvchi o‘z fikrini faqat darslik materiallari asosi­da emas, balki boshqa manbalarga tayangan holda ham bayon qilishi mumkin. Shuningdek, tarix fani chuqurlashtirib o‘qitiladigan sinf va maktablarda imtihon biletlari 5 ta savoldan iborat boiadi. Tarix fani chuqurlashtirib o‘qitiladigan sinf va maktablarning imtihondagi beshinchi savollariga (quyida alohida berilgan) maktab metod bir­lashmasi tomonidan tuzatishlar va qo‘shimchalar kiritilishi mumkin. Savol tuzishda umumta’lim malctablarida maxsus kurs sifatida o'qi- tiladigan Prezident Islom Karimovning “Yuksak ma'naviyat - yengil- mas kuch”, “0‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” nomli asarlari hamda “Dunyo dinlari tarixi” darsliklariga oid ma’ lumotlardan iborat bo‘ladi. Beshinchi savol yuzasidan baholash mezoni ham mak­tab metod birlashmasi tomonidan shakllantiriladi.

1-BILET

1. 
   Toshkent bekligining tashkil topishi.
   
2. 
   Tillashayx masjidi.
   
3. 
   Mahmudxo'ja Behbudiy.
   
4. 
   Toshkent. Eski shahar (9-sinf 0‘zbekiston tarixi. 24-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Yunon-Baqtriya davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Abdullaxon madrasasi.
   
3. 
   Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy.
   
4. 
   Podsho qo‘shinlari Xiva ostonasida (9-sinf 0‘zbekiston tarixi 36-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Qoraxoniylar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Sherdor madrasasi.
   
3. 
   Alisher Navoiy.
   
4. 
   Aholining turarjoylari XIX asr oxiri. (9-sinf 0‘zbekiston tarixi. 57-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Yangi Bobil podsholigining tashkil topishi.
   
2. 
   Mirzo Ulug‘bek rasadxonasi.
   
3. 
   Zahiriddin Muhammad Bobur.
   
4. 
   Buxoro harbiy qo‘shinlari (9-sinf 0‘zbekiston tarixi. 30-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Muqaddas Rim imperiyasining tashkil topishi.
   
2. 
   Mir Arab madrasasi.
   
3. 
   Mirzo Ulug‘bek.
   
4. 
   Xalq tomoshalari (9-sinf O'zbekiston tarixi. 14-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Bobil podsholigining tashkil topishi.
   
2. 
   Sulton Murodbek madrasasi.
   
3. 
   Imom al-Buxoriy.
   
4. 
   Toshkentdagi temir yo‘l vokzali. (9-sinf O'zbekiston tarixi. 56- bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Xioniylar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Aleksandr mayog‘i.
   
3. 
   Ahmad al-Farg‘oniy.
   

4.1916-yil Toshkentdagi qo‘zg‘olon (9-sinf 0‘zbekiston tarixi.

103-bet).

2. 
   BILET
   

1. 
   Rim respublikasining tashkil topishi.
   
2. 
   Ismoil Somoniy maqbarasi.
   
3. 
   Abu Ali ibn Sino.
   
4. 
   Toshkentdagi harbiy cherkov (9-sinf 0‘zbekiston tarixi. 54- bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Kiyev Rusi davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Labihovuz.
   
3. 
   Abu Mansur al-Moturidiy.
   
4. 
   Jadid maktabi hovlisi (9-sinf O’zbekiston tarixi. 87-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Ashtarxoniylar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Nurillaboy saroyi.
   
3. 
   Muhammad Aminxo’ja Muqimiy.
   
4. 
   Askarlarning sopol haykallari. Sin Shixuandi maqbarasi (6-sinf Qadimgi dunyo tarixi. 73-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Qadimgi Urartu davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Minorai Kalon.
   
3. 
   Ahmad Donish.
   
4. 
   Paxtaning Rossiyagajo’natilishi (9-sinf O’zbekiston tarixi. 59- bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Safaviylar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Xeops ehromi.
   
3. 
   Shermuhammad Munis.
   
4. 
   Troyaoti (6-sinf Qadimgi dunyo tarixi. 108-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Turkiston general-gubernatorligining tashkil topishi.
   
2. 
   Go‘ri Amir maqbarasi.
   
3. 
   Bahouddin Naqshband.
   
4. 
   0‘rta Osiyolik jangchilar (6-sinf Qadimgi dunyo tarixi. 120-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Rim imperiyasining tashkil topishi.
   
2. 
   Bog‘i Dilkusho.
   
3. 
   Abu Nasr Farobiy.
   
4. 
   To‘g‘on qurilishi. XIX asr oxiri (9-sinf 0‘zbekiston tarixi. 62-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Xiva xonligining tashkil topishi.
   
2. 
   Baroqxon madrasasi.
   
3. 
   Mirzo Abdulqodir Bedil.
   
4. 
   Buyuk Xitoy devori (6-sinf Qadimgi dunyo tarixi.72-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Toshkent bekligining tashkil topishi.
   
2. 
   Sin Shixuandi maqbarasi.
   
3. 
   Berdimurod Qarg‘aboy og‘li - Berdaq.
   
4. 
   Jazo qo‘shinlari (9-sinf 0‘zbekiston tarixi. 63-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Saljuqiylar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Tillakori madrasasi.
   
3. 
   Nikolay Kopernik.
   
4. 
   Akveduk osma quvuri (6-sinf Qadimgi dunyo tarixi. 152-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Taypinlar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Luvr muzeyi.
   
3. 
   Abu Rayhon Beruniy.
   
4. 
   AQSH Konstitutsiyasining qabul qilinishi (8-sinf Jahon tarixi. 55-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Salavkiylar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Sherg‘ozixon madrasasi.
   
3. 
   Abulg‘oziy Bahodirxon.
   
4. 
   Mustamlakachilaming qo‘zg‘olonchilarni to‘p og‘ziga bog‘lab otishi (8-sinf Jahon tarixi. 118-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Amir Temur davlatining tashkil topishi.
   

2. 
   Piza minorasi.
   
3. 
   Burhoniddin Marg‘inoniy.
   
4. 
   Toshkent ko'chasi. XIX asr (9-sinf 0‘zbekiston tarixi. 64-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Xitoyda Min imperiyasining tashkil topishi.
   
2. 
   Ozodlik haykali.
   
3. 
   Isaak Nyuton.
   
4. 
   To‘qimachilik fabrikasi (8-sinf Jahon tarixi. 90-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Qadimgi Sin imperiyasining tashkil topishi.
   
2. 
   Muhammad Rahimxon madrasasi.
   
3. 
   Muhammad Rizo Ogahiy.
   
4. 
   Qo‘zg‘olonchilarning shahar hokimiga hujumi (9-sinf O'zbe­kiston tarixi. 65-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Dehli sultonligining tashkil topishi.
   
2. 
   Eyfel minorasi.
   
3. 
   Mahmud az-Zamaxshariy.
   
4. 
   Volost boshlig'i mirshablar bilan. Farg‘ona viloyati (9-sinf 0‘zbekiston tarixi. 68-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Yunon-Baqtriya davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Toj Mahal maqbarasi.
   
3. 
   Ahmad al-Farg'oniy.
   
4. 
   Poltava jangi (8-sinf Jahon tarixi. 70-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Safforiylar davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Ulug‘bek madrasasi.
   
3. 
   Boborahim Mashrab.
   
4. 
   Xiva xonligining ko‘chmanchi aholisi. XIX asr (9-sinf 0‘zbe- kiston tarixi. 78-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Koryo davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Minorai Kalon.
   
3. 
   Bahouddin Naqshband.
   
4. 
   Buyuk ipak yoiidagi bozor (5-sinf Tarixdan hikoyalar. 70-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Fransiyada I-imperiyaning tashkil topishi.
   
2. 
   Semiramida osma bog‘lari.
   
3. 
   Ahmad Yassaviy.
   
4. 
   Buxoro amirining Peterburgga tashrifi (9-sinf 0‘zbekiston tari­xi. 97-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Yangi Misr podsholigining tashkil topishi.
   
2. 
   Gelios haykali.
   
3. 
   Aleksandr Sergeyevich Pushkin.
   
4. 
   Yerga ishlov berish (9-sinf O’zbekiston tarixi. 121-bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Xiva qo‘ng‘irotlari davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Galikarnas maqbarasi.
   
3. 
   Abu Nasr Farobiy.
   
4. 
   Qadimgi Baqtriya uy qo’rg’oni (5-sinf Tarixdan hikoyalar. 63- bet).
   

2. 
   BILET
   

1. 
   Mauriya davlatining tashkil topishi.
   
2. 
   Oqsaroy obidasi.
   
3. 
   Daniel Defo.
   
4. 
   Politsiyaning Rizvonbibiga o‘q uzishi (5-sinf Tarixdan hiko­yalar. 137-bet).