|
Davosi va profilaktikasi. Bu kasallikni maxsus davosida aktinolizatlar, 6-8 ta shtammlardan tayyorlangan polivalent aktinomitset vaksina qo‘llaniladi. Kasallikning oldini olish uchun shaxsiy gigienaga qat’iy rioya qilish, teri va shilliq qavatlarni turli jaroxatlardan asrash, tomoq, og‘iz bo‘shlig‘i, tishlarni kasallanishdan saqlash kerak.
CHuqur blastomikozlarning qo‘zg‘atuvchilari. Vyptococcus neoformaus odamlarda chuqur blastimikoz kasalligini chaqiradi. Odamda o‘pka, miya, miya pardasi, ichak, teri, teri osti klechatka, limfa bezlari suyak sistemasini shikastlaydi.
Profilaktikasi. Umumiy va shaxsiy gigienaga rioya qilish kerak.
Фойдаланилган адабиётлар
Muhamedov E.M., Eshboev E.X. Mikrobiologiya, immunologiya, virusologiya. T.,. Bakulina N.A., Kraeva E.L. Mikrobiologiya. T., “Meditsina” nashriyoti. 1979.
Vorobyov A.A., Bo`kov A.S. «Mikrobiologiya». M., izd-vo «Vo`sshaya shkola». 2003.
Pyatkin N.D., Krivoshein Yu.S. Mikrobiologiya va immunologiya. M., izd-vo «Meditsina» 1980.
Sinyushina M.N., Samsonova M.N. Rukovodstvo k laboratorno`m zanyatiyam po mikrobiologii. M., 1981.
Timakov V.D., Livashev V.S., Borisov L.B. Mikrobiologiya. M., 1983.
Kochemasova Z.N., Efremova S.A., Nabokov Yu.S. Mikrobiologiya. M., izd-vo «Meditsina». 1984.
Churbanova I.N. Mikrobiologiya. M., idz-vo «Vo`sshaya shkola». 1987.
12.Sodda patogen jonivorlar. (Bezgak, leyshmanioz).Zamburug’lar keltirib chiqaradigan infeksiya. (dermatomikozlar, kandidozlar)
Tayanch iboralar:
KANDIDOZ QO‘ZG‘ATUVCHISI
Kandidozga Candida urug‘iga mansub achitqisimon zamburug‘lar sabab bo‘ladi. Kasallik qo‘zg‘atuvchisi dastlab 1983 yili Langenbak tomonidan kashf etilgan. Kandidalar bir hujayrali organizm bo‘lib, kurtaklanib ko‘payadi. Ular konidiy, askosporlar hosil qilmaydi, haqiqiy mitseliylari yo‘q, soxta metsiliylari ketma-ket kurtaklanish natijasida paydo bo‘ladi. Bu zamburug‘lar maxsus urug‘ni tashkil etib, 80 dan ortiq turni o‘z ichiga oladi, shulardan 20 tasi odamlarda kasallik keltirib chiqaradi. Bularga C.albicans, C.tropicalis, C.pseudotropicalis, C.krusei, C.gullermondi, C.parapsilosis va boshqalar kiradi. Bulardan asosan C.albicans, C.tropicalis kandidozga sabab bo‘ladi. Bu turni 1853 yili SH.Roben birinchi bor aniqlagan.
Candida urug‘iga mansub zamburug‘lar dumaloq tuxumsimon yoki uzunchoq hujayralar bo‘lib, asosan kurtaklanib ko‘payadi. C.albicans xlamidosporalar hosil qiladi. Ularning zanjirsimon uzunchoq hujayralardan iborat soxta mitseliylari bor.
Achitqisimon zamburug‘lar aerob bo‘lib, oddiy muhitlarda 20-30 0S haroratda o‘sib, silliq koloniyalar hosil qiladi, ammo Saburo muhitida yaxshi ko‘payadi.
Kandidoz zamburug‘larining antigen tuzilishi murakkab, hujayra devoridagi glikoproteidlar turlarning antigen mahsusligini belgilaydi. Ko‘p turlari 6 ta serologik guruhga, C.albicans esa A, V, S mseroguruhlarga bo‘lingan. Candida urug‘iga zamburug‘lar tashqi muhitda keng tarqalgan C.albicans esa odam ichagining normal mikroflorasi hisoblanadi.
Candida urug‘iga mansub zamburug‘lar tashqi muhitga chidamli, quritilgan holda yillab saqlanadi. Dezinfeksiyalovchi vositalar 2-5 % li fenol, formalin, xloramin, lizol eritmalari tezda o‘ldiradi. Bu zamburug‘lar odamlarning og‘iz bo‘shlig‘i, me’da-ichak, siydik-tanosil a’zolarining shilliq qavatlarida yashaydi. Bundan tashqari, ular xo‘l mevalarda, sabzavotlar, ovqat mahsulotlari, chiqindi suvlar, idish-tovoqlar va buyumlarda ham bo‘ladi.
Kandidoz endogen va ekzogen yo‘llar bilan paydo bo‘lishi mumkin. U asosan endogen yo‘l bilan nimjon bolalarda, tashqi muhitning (namlikning ko‘pligi, terining ishqalanib turishi va boshqalar) nohush omillari ta’sirida paydo bo‘ladi, kasallik yaxshi dezinfeksiya qilinmagan vannalar orqali ham yuqishi mumkin.
Kasallikning ekzogen yo‘l bilan rivojlanishida makroorganizm reaktivligining pastligi, qo‘zg‘atuvchining miqdori va boshqa ikkilamchi mikroorganizmlar borligi muhim rol o‘ynaydi.
Candida ning har xil turlari o‘tkir va surunkali kasalliklarni keltirib chiqaradi. Bunda ko‘pincha shilliq qavatlar zararlanadi. Bulardan achitqi stomatiti (og‘iz oqarishi) ko‘p uchraydi, u aksariyat yosh bolalarning og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatini shikastlaydi. Avval shilliq qavat qizaradi, so‘ngra til, tomoq, lunjda ko‘plab mayda donachalarga o‘xshash karashlar paydo bo‘ladi. Keyinchalik ular qo‘shilib, yirik, yaltiroq, oq, kulrang pardalarga aylanadi. Bu pardalar giflar va achitqisimon zamburug‘lardan iborat bo‘ladi. Kandidozning bu turi chaqaloqlarda va bolalarda uchraydi. Kandidoz chaqaloqlarning dumbasi, chov sohasida, yuqori nafas va ovqat yo‘llarida, siydik-tanosil a’zolarida, markaziy nerv sistemasi va boshqa joylarida bo‘lishi mumkin. Bolalarda uchraydigan kandidozning 78% ini og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatlarining kandidozi tashkil etadi.
Antibiotiklarni o‘z biligicha qo‘llash ham organizmdagi normal mikrofloraning simbiozini buzadi, natijada disbakterioz rivojlanadi. Bu ichakda ayrim mikroblarning ko‘payib ketishiga yoki saprofit holatdan shartli patogen va patogen holatga aylanishiga sabab bo‘ladi.
Achitqisimon zamburug‘lar qo‘l-oyoq panjalari, chov va qo‘ltiq osti hamda tirnoq atrofidagi terini, lab, og‘iz burchaklaridagi shilliq qavatlarni, til, taloq, qizilo‘ngach va qinlarni oq pardalar hosil qilib, shikastlaydi. Kandidoz me’da-ichak, nafas yo‘llari, siydik-tanosil a’zolarini, ayrim hollarda nerv sistemasini ham zararlashi mumkin. Kandidozda o‘t yo‘li va tishlarning ham shikastlangani qayd etilgan. Bundan tashqari, kandidoz qo‘zg‘atuvchilari septitsemiyaga olib kelishi, buning oqibatida buyrak, o‘pka to‘qimalari, jigar va boshqa a’zolar shikastlanishi mumkin. Diabet bilan og‘rigan kishilarda kandidoz juda og‘ir kechadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
