Hotam Umurov adabiyot qoidalari

BADIIY XARAKTER VA ADABIY TIP
Tayanch tushunchalar

Xarakter. Uning ikki xususiyati. Psixologizm prinsiplari: dinamik, analitik, sintetik. Psixologik tasvir ko‘rinishlari.
Xarakter. Agar obrazni yong‘oqqa qiyoslasak, xarakter (yunoncha „charakter“ — xususiyat, belgi) shu yong‘oqning mag‘zidir. Chunki mag’izda yong‘oqning mohiyati, tirikligi, zaruriyligi, joni jamuljamdir. Shu sababli „xarakter yaratilsagina, badiiy asar yaratiladi“ (N. Pogodin) degan qat’iy va asosli xulosani chiqarish mumkin. Xarakter yaratish badiiylikning o‘zak masalasi deb qarashimizning boisi shundaki, xarakter badiiy ijodning juda ko‘p unsurlari (sujet, kompozitsiya, til kabi)ni o‘zida jamlaydi, o‘ziga „ishlash“ga majbur qiladi. Ya’ni xarakter asar mazmuniga nisbatan shakl bo’lsa, xarakterga nisbatan sujet, kompozitsiya, til (uslubning butun hiyla-nayranglari) shakldir. Izzat Sulton aytganidek, „Asar mazmuni xarakter tasviri tufayli hayotiy aniqlik kasb etadi va shu bilan birga, bizning hislarimizga ta’sir etish xususiyatiga ega bo‘ladi“. „Har qanday muhim g‘oya ham inson qismatiga aylanmasa, quruq gap bo’lib qolaveradi“ ( O‘. Hoshimov).

Xarakter mazmunini aniqlaydigan ikkita asosiy xususiyat bor: