Hosilaviy qimmatli qogʻozlar bozori. Forvard. Fyuchers

2. Hosilaviy qimmatli qog’ozlar tarixi va ahamiyati

Hosilaviy qimmatli qogʻozlar haqidagi dastlabki fikrlar XVI–XVII asrlarga borib taqaladi.

Hozirgi zamonaviy hosilaviy qimmatli qogʻozlarning oʻtmishdagi prototiplari boʻlib qishloq xoʻjaligi mahsulotlari boʻyicha tuzilgan shartnomalar hisoblanadi.

Shunday fikrlar borki, ularga koʻra hosilaviy qimmatli qogʻozlarning oʻtmishdagi prototiplari yozuv kashf etilishi bilan paydo boʻlgan (Mesopotamiya, mill. avv. IV ming yillik)

XVII asr 30-yillarining oxirida Gollandiya va Ang-liyada lola oʻsimligini oʻstirish va bunda ularning piyozlariga boʻlgan talab juda keskin ortib ketadi.

Amsterdamda esa XVII asrning boshlaridayoq ular boʻyicha opsionlar savdosi amalga oshirilishi yoʻlga qoʻyilgan edi, 30-yillarga kelib esa Angliyadagi Qirollik bir-jasida forvard shartnomalari ham paydo boʻldi.

XVII asrning 50-yillarida tarixdagi dastlabki fyucherslar bilan amalga oshirilgan savdolardan biri Yaponiyaning Osako shahridagi “Yodoyo” nomli guruch bozori bilan bogʻliqdir.

XIX asrning boshlarida aksiyalar boʻyicha put opsion (sotishga huquq) va koll opsion (sotib olishga huquq)lar bilan savdolar London fond birjasida amalga oshirila boshlandi.

Amerika birjalarida tovarlarga va aksiyalarga opsionlar bilan savdo XIX asrning 60-yillarida amaliyotga kirib keldi, XX asrning boshida esa Opsionlar boʻyicha Brokerlar va Dillerlar Assotsiatsiyasi tashkil etildi.

1848 yilda Chikago savdo palatasi (Chicago Board of Trade – CBOT) tashkil etildi va u sotuvchi hamda xaridorlar oʻzaro tovar ayirboshlash operatsiyalarini oʻtkazishlari mumkin boʻlgan joyga aylandi.