Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

81- расм. Стромболи вулканининг 
отилиши. 

---

195 
Бу вулканлардан чиқадиган лава ўрта ва нордон таркибли 
бўлганлиги сабабли, уларда SiO
2
кўп, лава баъзан вулкан кратери 
оғзида
қотиб қолади. Лава остида магмадан ажралган газлар 
йиғилиб қолиб, қайта отилади. Иккинчи марта отилган пайтда 
кучли портлаш юз беради. Бу гуруҳга тегишли вулканларнинг 
лаваси қуюқ бўлади. 
Везувий гуруҳидаги 
вулканлар 
отилганда 
дастлаб сув буғи билан 
қуюқ тутун ва газ чиқади. 
Бу жараѐн кучая бориб, 
кучли портлаш рўй беради 
(кул, сўнг бомбалар, қум, 
шағал отилиб чиқади). 
Сўнгра 
ҳамма 
ѐқни 
ѐритиб қип - қизил чўғдек 
қуюқ лава оқиб чиқа 
бошлайди ва у вулкан 
кратеридан атрофга 5 - 4 км 
гача оқиб боради. 
Вулкан кратеридан чиққан каттиқ ва суюқ маҳсулотлар 
унинг атрофида йиғалиб конус шаклида қават - қават бўлиб 
жойлашади. Вулкандан отилиб чиққан лава вулкан кратерида 
узоқ вақт қотмай ѐтади. Кратердан газ ва буғ отилиб туради. Бу 
гуруҳ вулканларга эрамиздан 700 йил аввал отила бошлаган Этна 
(Сицилия), Везувий (Италия, Ўрта ер денгиздаги вулкан) ва 
бошқалар киради. 
Алаид вулкани Курил архипелагининг биринчи шимолий 
оролида жойлашган ва Курил вулканлари орасида энг фаоли 
ҳисобланади. У энг баланд (2239 м) ва денгиз сатҳидан бевосита 
тўғри конус шаклида кўтарилган. Конус учида кичикроқ ботиқлик 
бўлиб, унда вулканнинг марказий кратери жойлашган. Отилиш ха-
рактери бўйича Алаид вулкани этна-везувий турига киради. Кейин-
ги 180 йилда у саккиз марта ҳаракатга келган.
Мон-Пеле тури
. Мартиника оролидаги Мон - Пеле вулкани 
номидан олинган. Бу гуруҳдаги вулканлар бошқа вулканлардан 
кучли портлаши ва кратерида лава қотиб қолиши билан фарқ 
қилади (83-расм). Магмадан ажралувчи газ кратер остида 
тўпланади. Газ бир неча йиллардан сўнг тўсатдан портлаб оти-