Холдор Чиниқулов, Анвар Жўлиев

Сизот сувлари 
ер юзасининг 2 - 3 м гача бўлган устки 
қатламларида пайдо бўлади. Улар лѐссли жинслар, қум, тупроқ 
қатламларида тўпланади. Ботқоқлашган дарѐ қайирлари, кўл ва 
денгиз соҳилларидаги сувлар сизот сувларидир. Улардан 
хўжаликда фойдаланилади. 
Сизот сувлари тоғ жинслари орасидан секин, лекин доим ўтиб 
туради. Уларнинг тезлиги жинснинг сув ўтказувчанлигига ва ер-
ости сувини сақловчи қатламнинг қиялигига боғлиқ бўлиб, 
қуйидаги формула билан ифодаланади: 
V = К (h : I) 
Бунда V - оқим тезлиги K - жинс орасидан ўтувчи сувнинг тезлиги 
коэффициенти, h - бир нуқтадаги ерости сувнинг иккинчи нуқтага 
нисбатан баландлиги, I - икки нуқта орасидаги масофа. 

---

280 
Ерости сувларининг ҳаракат тезлиги, уларнинг қандай 
жинслар орасидан ўтишига боғлиқдир. Майда қум орасидан бир 
суткада 1-5 м, йирик қумда 15 - 20 м, шағал ѐки сердарз жинсларда 
100 м ва ундан ҳам тезроқ силжиши мумкин. 
Грунт сувлари 
ер юзаси билан биринчи сув ўтказмайдиган 
қатлам устидаги сувлардир. Улар ғовакли жинслар (қум, шағал, 
лѐсс) орасида кўпроқ учрайди. 
Грунт сувларининг сатҳи ер юзасидан турли чуқурликда 
ѐтади. Ерости сувларининг сув билан тўйинган қатлам юзаси ер 
ости сувларининг ойнаси дейилади. Сув билан тўйинган қатлам сув 
сақловчи қатлам деб аталади. Грунт сувларида босим бўлмайди, 
чунки унинг устида сув ўтказмайдиган қатлам мавжуд эмас. Грунт 
сувлари пасткам жойларда (сой, жар, ариқ) ер юзасига сизилиб 
чиқиб ѐтади (130 – расм). Ерости сувларининг кўтарилиши, улар-
нинг умумий ойнаси сатҳидан ошмайди. Бунга Ўрта Осиѐда грунт 
сувлар юзасини бирлаштирувчи қудуқлар - кориз усули мисолдир. 
 
130-расм. Грунт сувларининг чиқиш жойида ўсимлик яхши ривожланади. 
Қатлам (қатламоралиғи) сувлари. 
Ерости сувларининг 
бундай тури босимли ва босимсиз бўлиши мумкин. 

---

281