Хожибойга ma'ruza



Download 442,15 Kb.
Pdf ko'rish
bet59/99
Sana24.02.2021
Hajmi442,15 Kb.
#59630
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   99
Bog'liq
ozbek tili leksikologiyasi

                       Graduonimiya 

Graduonimiya-leksemalarning  ma’no  guruhlari  a’zolarida  u  yoki  bu 

belgilarning darajalanishi. Bunday darajalanish oppozitsiyaning (zidlanishning) bir 

turi  deb  qaraladi

1

  va  shu  qatordagi  bosh  so’zga  nisbatan  belgilanadi.  Masalan, 



“yosh”  belgisiga  ko’ra  (bosh  so’z  ajratib  ko’rsatilgan):  buzoq-tana-g’unajin-sigir; 

qiz-juvon-ayol.  “Belgi”dagi  darajalanish  asosida:  chiroyli-suluv-ko’rkam-zebo; 

“siljish sur’ati” belgisiga ko’ra: yurmoq-chopmoq-yugurmoq-yelmoq kabi. 

Graduonimiya  hodisasini  o’z  vaqtida  Alisher  Navoiy  ham  payqagan  va  uni 

turkiy  (o’zbek)  tilining  boylik  ko’rsatkichlaridan  biri  sifatida  izohlagan  edi.  U 

o’zining  “Muhokamatul-lug’atayn”  asarida  “yig’lamoq”  ma’noli  so’zlar  guruhini 

ayni shu darajalanish aspektida talqin qiladi: yig’lamsinmoq-ingramoq-singramoq-



o’kurmoq-hoy-hoy  yig’lamoq  kabi.

2

  Demak,  Alisher  Navoiyni  shu  hodisaning  ilk 



tadqiqotchisi desak bo’ladi. 

Keyingi 20-30 yil ichida o’zbek tilshunosligidagi bu masalaga alohida e’tibor 

berilmoqda.

3

  



Leksemalarning ma’no munosabatlarida darajalanish hodisasining o’rganilishi 

ko’p  jihatdan  ahamiyatlidir:  lug’at  boyligining  tizim  sifatidagi  tavsifini  berishda, 

sinonimlar  va  antonimlar  lug’atini  tuzishda,  lug’aviy  birliklarning  uslubiy  vosita 

(stilistik  figura)  sifatidagi  qiymatini  belgilashda  graduonimik  tadqiqotlar 

natijasidan foydalanish mumkin. 

 


Download 442,15 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish