Hisobot malaka amaliyoti

---

          OLIY  VA  O’RTA  MAXSUS  TA’LIM  VAZIRLIGI 

                    O’ZBEKISTON  RESPUBLIKASI  

                   ISLOM   KARIMOV  NOMIDAGI  

       TOSHKENT  DAVLAT  TEXNIKA  UNVERSTITETI     

Fakultitet: << Konchilik  va metallurgiya>> 

Kafedra: <> 

 

              HISOBOT 

MALAKA  AMALIYOTI 

TALABA: Jumanova SHahnozabonu SHerali qizi 

Konchilik  va metallurgiya fakulteti 1-kurs, 17- 20 gruh talabasi 

 

a)

 

AMALIYOT joyi. 

b)

 

Boshlandi 

c)

 

Tugadi 

d)

 

Hisobot  tekshirildi, hisobotni baholash 

e)

 

Hisobotni  himoya  qilishni  baholash 

f)

 

Unverstitetning  amaliyot  rahari (imzo,sana) 

               

 

 

 

---

 



 

Kafedra  bakalaviriat  ta’lim  yo’nalishi: 5312200 – 

KONCHILIK  ELEKTR  MEXANIKASI , kunduzgi 



 

5312200 – konchilik  elektr mexanikasi, sirtqi 



 

5320300 – texnalogik  mashinaar  va jihozlar, kunduzgi 



 

5320300 – texnalogik  mashinalar  va jihozlar, sirtqi 



 

KAFEDRA MAISTRATURA MUTAXASISLIKLARI: 5A312201 - 

KONCHILIK MASHINALARI  VA JIHOZLARI 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

KIRISH 

Har  qanday  davlatni  ijtimoiy  va  iqtisodiy  tomondan   

rivojlantirishda  tabiat  boyliklaridan ,  ayniqsa  yer  osti  boyliklarida   

samarali  va  oqilona  foydalanish  muhim  ahamiyatga  ega . 

Buning  uchun  foydali  qazilmalarni  yer  osti  va ochiq  usulda   

Qazib  olishni  yuqori  sur’atlar   bilan  rivojlantirish talab 

Qilinadi.  Ayniqsa  ochiq  konlarda  rotorli  ekskavotorlarni 

Keng  qo’llagan  hollarda  uzliksiz  texnalogiya  usullarini  tadbiq  etib 

Foydali  qazilma  qazib  olishga  katta e’tibor berish  

Ko’zda  tutiladi. 

 

Kon  mashinalari  va  mexanizmlarini  ishlatishda  ulardan  samarali   

foydalanishda  hal  qiluvchi  omil  sifatida  ularning  quvvatlaridan 

Samarali   to’la  foydalanish , ishni  tashkil  etishni  takomillashtirish ,  

ta’mirlash  ishlarini  to’g’ri  rejalashtirish ,  ta’mirlash – sozlash   

jarayoniga  industrial  uslublarni  kiritish  va  ta’mirlash  sifatini   

ko’tarish  hamda  ta’mirlash  sarf  - harajatlarini  keskin  kamaytirish   

talab  qilinadi.  Yordamchi  va  asosiy  ishlab  chiqarish  jarayonlarning   

texnik  darajasini  ko’tarish,  ishlab  chiqarish  quvvatlarini  oshirishda   

asosiy  fanlardan  foydalanish,  mashinalarning smena   

koeffitssiyentini  oshirish  soha  rivojlanishida  katta ahamiyati kasb   

etadi. Bundan  alohida  tarmoqlarning  ayrim  xussiyatlarini  hisobga   

---

olib , ta’mirlashda  rivonlangan  tizimlarni  qo’llash  va  mavjud 

texnikalarni  modernizatsiya  qilish  qilish  lozim  bo’ladi. 

 Kon  uskunalarini  ishlatishda  ularga  texnik  xizmat  ko’rsatish  va   

mashina  hamda  mexanizmlarni  ta’mirlash  alohida  ahamiyatga   

ega.      

 

            kafedrasi   1920  yildan  Turkiston  davalat  

Unverstiteti  tarkibida  faoliyatini  boshlagan  va  professor  M.M.  Protodyakonov  

ixtisoslik  va  kafedra  sifatida  oliy  texnika  talim  tizimiga  birinchi  bor  kiritgan  

edi.  

O’rta  Osiyo  industrial  instituti  qoshida  ham  konchilik  ixtisosliklari  va  

kafedralari  qatorida  konchilik  eletr  mexanikasi  o’quv  darsi  va  iqtisoslik   

mavjud  bo’lib faqat  mustaqil  kafedra  sifatida  xali  ajratilmagan  edi. Mazkur   

mutahasislik  muhandislariga   talab – extiyoj  birmuncha  oshganligini  inobatga   

olinib,  1944    yilda  < Konchilik  elektr  mexanikasi >  mustaqil  kafedrasi  tashkil   

etildi  va  uning  birinchi  mudiri  bo’lib  Ukraina  fanlar  akademiyasining  haqiqiy  

 a’zosi  V.S.  Pak  ishlay  boshladi.  Keyinchalik  bu  lavozimni  dosent  K.F.   

Sevryugin  egalladi. 

 

 1953  yildan  1958  yilgacha  mazkur  kafedraga  o’zbek  xalqining  atoqli  farzandi,  

fahri  sifatida  tanilgan  iqtidorli  olim,  birinchi   konchilik  elektramexanikasi   

bo’yicha  o’zbek  mutaxasisi,  konchilik  fakultetining  dekani  Hokim  Maxsudovich  

Maqsudov  rahbarlik  qilgan  edi.  Elu – yurt  samimiy  hurmat - extiromini  

qozongan  bu  xurmatli  insonning  bevaqt  va fotidan  so’ng  

---

mexanikasi>  kafedrasida  birin - ketin  dotsentlar  U.A.  Isamuhammedov,  O.V.   

Xoroshev,  E.K.  Kerri  mudirlik  vazifasini  bajarib  turishdi .  1964  yildan   

kafedraga    nomi  berildi  va  

1973  yilda  unga  dosent  Latif  SHomansurovich   SHaxodjayev  mudir  etib  

tayinlandi.  1975  yilda  u  ikkiga  ajratilib,  biriga  

va  kon  mexanikasi>  ( mudir  L.SH.   SHaxodjaev ),  ikkinchisiga  esa  

ishlarini  elektrlashtirish >  ( mudir   V.O’.   Polvonov,  1992 – 1996  yillarda  - 

SH.O’.  Nasritdinov)  nomi  berildi.  < Kon  –  transport  mashinalari  va  kon  

mexanikasi >  kafedrasiga  1985  yilda  dosent  G’ayrat   Miraximovich  Mirsaidov  

mudir  etib  tayinlanadi.  U  mudirlik  qilgan  davrda  (1985 – 1991  yil)  kafedrada  

ilmiy  ishlar   bevosita  ishlab  bevosita  ishlab  chiqarish  extiyojlarini  qondirish   

bilan  bog’liq  bo’lib,  xo’jalik  shartnomalari   asosida  olib  borilgan.  O’quv   

jarayonida  o’quv   uslubiy  majmualarni   joriy qilish  ishlari  jadallashtirilgan.   

1991  yildan  1996  yilgacha  kafedraga  dosent  Abdurauf  Sodiqov  mudirlik   

qilgan.  1996  yilning  oktyabirida  har  ikkala  kafedra  yana  birlashtirilib ,   

 kafedrasi  vujudga  keltirildi  va  dosent  

SHahobiddin  G’iyosiddinovich  Nasritdinov  mudirlikka tayinlanib,  bu  lavozimni   

uning  vafotidan  so’ng  1998  yildan dosent  A.  Sodiqov  o’z  zimmasiga  olib,   

kafedraga  rahbarlik  qildi.  2001 – 2002  yillarda  dosent G. M  Mirsaidov,  2002 – 

2004  yillarda  dosent  Usmonjon  Inamov,  2004 – 2006  yillarda professor  Latif   

SHomansurovich  SHaxodjaev,  2006 – 2008  yillarda professor Nurali   

Berdiyarovich  Pirmatov,  2008 – 2009 yillarda dosent  G’ayrat  Miraximovich   

Mirsaidov,  2009 – 2014  yillarda  To’lqin  Jovbekovich  Annaqulov  2014 – 2015   

yillarda  texnika  fanlar  nomzodi,  dosent Toshov  Javohir  Buriyevich,  2015 –  

---

2016  yillarda  texnik  fanlar  nomzodi  Yo’ldashev  Bois  Giyasovich,  2016 – 2018   

yillarda  To’lqin  Jovbekovich   Annaqulov,  2018 – yillarda  hozirgacha  texnika   

fanlar  doktori  Umedev  SHerali Xalloqovich  kafedrada  mudirlik  qilib  kelmoqda. 

   

O’tkan  tarixiy  davr  mobaynida  ushbu  iqtsoslikning  3  mingdan  ortiq  talaba   

bitirib  chiqqan  bo’lib,  ular  orasida  mamlakatimizda  va  uning  tashqarisida   

ham  tanilgan  davlat  va  jamoat  arboblari,  yuqori  lavozimda  xizmat  qilayotgan   

raxbar  xodimlar,  iqtidorli  olimlar  juda  ko’p  bo’lib,  bu  bilan  kafedra  jamoasi   

xaqli  ravishda  faxirlanadi. 

       < Konchilik  Elektra  mexanikasi >  kafedrasi  O’zbekiston  xalq  xo’jaligi  o’ta  

zarur  bo’lgan  konchilik ,  geologiya  qidiruv ,  metallurgiya  soxalari  va  ular   

korxona  muassasalarini  oliy  malakali  konchilik  Elektra  mexanikasi  mutaxasslari   

bilan  taminlab  turadigan  oliy  texnika  talimi  maskanidir.   

 Shuning  uchun  ham  kafedra  professor – o’qituvchilari  bu  soha  noyob   

mutaxasislarini  tayyorlash  sifatini  yuksak darajaga  ko’tarish  maqsadida   

tayorlab  nashr etayotgan  o’quv – uslubiy  qo’llanmalari,  maruzlar  to’plamlari,   

ilmiy  - tadqiqot  ishlari natijalari  ishlab  chiqarish  korxonalarida  mexnat   

qilayotgan  soxa  mutaxasislari  uchun  ham  zarur  nazariy – amaliy  kamolot  

manbai  bo’lib  xizmat  qilmoqda. 

 

  BURG’ULASH  MASHINALARI  TASNIFI  VA  QO’LLANILISHI 

 

Burg’ulash  qurilmasi  burg’ulash  konstruksiyasini  bajarish  uchun  asosiy   

mashina  hisoblanadi.  Burg’ulash  asboblarini  va  bitlarni  qatlam  ichiga   

---

chuqqurroq  burg’ulash uchun  drayevlar  va  burg’ulash  asboblari  va  korpuslarni   

ko’tarish,  yadrolarni  chiqarib  olish  va  matkap  uchlarini  burg’ulash  qurilmasiga   

olib  tashlash  kabi  yordamchi  ishlarni  bajaradi.   

 Nasosning  asosiy  funksiyasi  tuynuk  tagini  tozalash ,  matkap  uchini  sovitish  va   

burg’ulash  moslamasini  soqit  qilish  uchun  yuvish  vositasini  yekazib  berishdir.  

Geotexnik   burg’ulash  loyixalari  turli  maqsadlarga  va  qurilish  obyektlariga   

ega,  shuning  uchun  ko’pgina  burg’ilash  qurilmalari  mavjud.  Burg’ulash   

qurilmalari  o’zining  asosiy  burg’ulash  qurilmalarini ,  neft  burg’ulash   

qurilmalari ,  gidrogeologik   tadqiqotlar  va  quduq  burg’ulash   qurilmalari ,  

muhandislik – geologiya  qidiruv  burg’ulash  qurilmalari ,  tunnel  burg’ulash   

punktlari  va  injiniringli  burg’ulash  qurilmalari  kabi  tasniflash  mumkin .  

 

    Burg’ulash  qurilmalarini  burg’ulash usullariga  ko’ra  to’rt  toifaga  bo’lish   

mumkin. 

(1)

 

 Burg’ulash  burg’ulash  qurilmasi :  telli  o’ralgan  burg’ulash  qurilmasi  va   

burg’ulash  turubkasi  choklangan  burg’ulash  qurilmasi. 

(2)

 

Rotariy  burg’ulash  qurilmalari :  vertical  eksa – qo’l besleme ,  spirally   

Diferensial  ozuqalar  va  gidravlik   besleme  qurilmalari ;   qaytib  disk – po’lat  

arqon  va  dekompressiya  aparati ,  shlangi  silindirli   va  dekompressiya   

qurollari ;  mobil  gyurator – to’liq  shlangi  quvvatli  bosh  turi  va  mexanik   

quvvatli  bosh  tiodagi  burg’ulash  qurilmasi.   

(3)

 

 Vibratsiyali  aparat . 

(4)

 

 Murakkab  burg’ulash  qurilmasi ;  tebranish , zarba ,  aylanish  va  static   

bosim  kabi  funksyalar  turli   kombinatsiyalarda  brlashtirilgan  burg’ulash   

---

qurilmasi . Yer  qazish – tashish mashinalari  (  buldozerlar ,  skreperlar ,   

greyderlar  va  avtogreyderlar )  yengil  va o’rtacha  zichlikdagi  gruntlarni   

qatlam – qatlam  ishlash  va surish  uchun  hizmat  qiladi.   

 

  Bu  mashinalar  yer  ishlarini  mustaqil  ravishda  butun  majmuasini  bajara   

oladi ,  ya’ni  qirqishi , ma’lum  malum  masofaga  tashishi qisman  zichlashi   

mumkin.  

Bulardan  buldozerlar  shahar  fuqaro  va  sanoat ,  hamda  gidroinshoatlar   

qurishda  keng  qo’llaniladi . 

 

Buldozerlar  traktorlarga  yoki  g’ildirakli  tyagachlarga  montaj  qilinadigan   

osma  ish  organlari  hisoblanadi.  Buldozer ,  pichoql  ag’dargich  burus   yoki   

rama  ko’rinishidagi  suruvchi  qurilma  va  ag’dargichni  gidravlik  boshqarsh   

tizmlarini  o’z  ichiga  olgan  baza  mashinasining  osma  uskunlaridan  iborat. 

 

 

BURG’ULASH  mashinasini  davriy  nazorat  qilsh  va  tekshirish 

 

 Bugungi  kunda  yer  osti  boyliklaridan  samarali  foydalanishda  burg’ulash   

mashinalaridan  foydalanish  zarurati.  Yer  ost  boyliklarining  joylashishini   

aniqlash  va  ushbu  resusrlarini  hajmini  maqbul  chegaralar  ichida  aniqlash   

to’liq  burg’ulash  ishlar  natijalariga  bog’liq . Burg’ilash  ishlari  - yer  osti   

boyliklarini  toppish   tadqiq  qilish   va ishlatish  uchun  gorizontal  ,  vertical   

yoki  istalgan  yo’nalishda  bajariladigan  silindirsimon  qazish  ishlari.  

---

 

Bugungi  kunda ,  yening  chuqurligini  o’rganish  uchun  turli  xil  usullar   

ishlatiladigan  bo’lsa  ham ,  eng  aniq   va ishonchli  ma’lumotlarni  taqdim   

etadigan  usullar  burg’ulash  usuli  hisoblanadi.  Burg’ulash  ishlari  mineral   

va  ko’mir  zaxiralarini  qidirish ,  ishlab  chiqarish ,  rejalashtirsh   va  baholash,    

neft  va  tabiiy  gaz,   geotermal  manbalar  va  yer  osti  suvlarini  qidirish   

to’g’on   hududlarini  tekshirish ,  tunnel  va  ko’prik   qurishda  yer  sharotini   

yaxshilash  va  bosqa  sohalarda  olib  borilmoqda.  

Burg’ulash  mashinalari   odatda  yuk  mashinasiga  o’rnatilgan  oddi   

uskunalar.  Biroq ,  kata  burg’ulash  mashinalarida  turli  xil  mashinalar   

tomonidan  bajarilgan  vazifalar  bitta  burg’ulash  mashinasida  birlashtirilgan.   

Burg’ulash  usuliga  qarab ,  burg’ulash  mashinalari  uch  guruhga  bo’linadi :   

burg’ilash   burgulash  mashinalari ,  zarba  burg’ulash  mashinalari   va   

estrodioll  ishlaydigan  burg’ulash  mashinalari. 

   Samarali  foydalanish   va  ishdagi  baxtsz  hodisalar  davriy  parvarishlar  o’z   

vaqtida  bajarilish  kerak. 

 

  Tekshirish  tashkilotlari  tomonidan  taqdim  etilgan  qurilish  texnikasini   

davriy  nazorati  doirasida ,  shuningdek  , burg’ulash  texnikasini  davriy   

nazorat  qiish  va  tekshirsh  xizmatlari  mavjud.   

Ushbu  tadqiqotlarda  eslatib  o’tilgan  asosiy  standartlar  quyidagilar: 

 



 

 Vagon  EN  16228 -1 burg’ulash  va  asosiy  jihozlar – Xavsizlik – 1  

qism: Umumiy talablar 

---



 

TS  EN  16228 – 2… 2 – qism:  Geotexnika  muhandislik,  shaxtalar   

va  konlarni  qazish  uchun  mobil  burg’ulash   qurilmalari 



 

TS  EN  ISO  13533 Neft  va  tabiiy  gaz  sanoati  - Burg’ulash va   

ishlab  chiqarish  uskunalari  - Ichki  burg’ulash  uskunalari   



 

TS  EN  ISO  13534  Neft  va  gaz  sanoati – Burg’ulash  va  ishlab   

chiqarish  uskunalari  - Yuk  ko’tarish  moslamalarini  tekshirish ,  

texnik  xizmat  ko’rsatish, tamirlash  va yangilash. 

Kon  mashinalarining  ishchanligi  va  ishlash  davomiyligi  ko’p   

tomondan  ularni  moylash  uchun  moylash  materiallarini  to’g’ri   

tanlash  hamda  moylash  rejimini  to’g’ri  amalga  oshirishga   

bo’liq.  Bu  bilan  kon  mashina  va  mexanizmlarining   

unumdorligini  oshirishga  va  ishlatishdagi  sarf – xarajatlari   

keskin  kamayishga  erishiladi.  

  

To’g’ri  moylash  bilan  ishqalanishga  sarflanadigan  quvvat  va   

mashina  detallari  yedirilishi  kamayishiga ,  detallarning  qizish   

darajasini  meyyorlashtirishga ,  detallarni  zanglashdan  saqlashga ,   

detallar  orasidagi  oraliqni   zichlashtirishga ,  detallarning   

ishqalanuvchi yuzalarini  tozalashga ,  urilish  - zarbalar  kuchini   

yumshatishga , ichki  yonuv  dvigatelni   ishqalanish  maxsulotlaridan   

tozalashga  erishiladi. 

   Ishqalanish  kuchini  kamaytirish  uchun  ilgarilari  ham   

ishqalanuvchi  yuzalarga  moy  surtilib  ishlatilar  edi.  Masalan ,   

---

arava  zambilg’altaklar  g’ildiragi  o’qlariga  moy  surtilgan.    

 

Buning  uchun  organik  moylar  ( o’simlik , hayvon  yog’lari)  ishlatilgan.   

Mineral  moylar  XIX  asrdan  ishlatila  boshlandi.  Undan  so’ng  sintetik,   

qattiq  moylar  va  oxirgi  vaqtlarda  o’z – o’zidan moylanadigan   

podshibniklar  ixtiro  qilindi.   

 

  Qattiq  moylash  materiallari  ishqalanuvchi  ikki  yuza  orasida   

ekstremal  holatlar  bo’lganda  quruq  va  chegaraviy  ishqalanishni   

ta’minlash  uchun  ishlatiladi. 

Ular  katta  issiqbardoshligi ,  ishqalanish  koeffitsiyentining  kichikligi   

blan  boshqa  moylardan  farq qiladi va  vakuum ,  optik , elektron   

tizimli  asboblarda,  shuning  bilan  bir  qator  mashinasozlik  va   

asbobsozlik  sohalarida  ishlatiladi.  Qattiq  moylash  materiallarga    

quyidagilar  misol  bo’la  oladi :  molibden  disulfide ( MS2) , volfram   

disulfide  (WS2) , grafit. 

  

KON KORXONALARIDA ELEKTROMEXANIK XIZMATNI TASHKIL ETISH 

  Zamonaviy  kon,  karyer  va  razrezlar  yuqori  darajada   

mexanizatsiyalashtiriladi  korxonalari  hisoblanadi.  Ular  har  xil   

energiyalar  qabul qilb ishlaydilar.  Shuning  uchun  normal ishlab   

chiqarishni  ta’minlashda  uchun,  elektramexanik  uskanaldan  to’liq   

---

foydalanish  va  ularga  o’z  vaqtida  texnik  xizmat  ko’rsatish  uchun   

shu   korxonalarda  elektromexanik  xizmatlar  tashkil  qilinadi.  

     Elektromexanik  xizmat  ko’rsatuvchi  bo’lim  shu  korxonaning  bosh   

mexanigi  va  uning  yordamchisi  tomonidan  boshqariladi  hamda   

ularning  ishlatilishi  ustidan  nazorat  qilinadi. 

  Bosh  mexanik  va  uning  yordamchisi  o’zining  har  kunlik  ish   

foaliyatida  uskunalarni  joylashtirish ,  shuning  mexanizizatsiyaning   

rejasini  va  rejali  almashtirish  grafgini  bajarish  rezervlarini  bajarib   

borishi kerak.  

   Kon  korxonalarida  mashina  mexanizmlarining  uzluksiz  ishlashni   

ta’minlash  uchun  shu  korxonalar  tomonidan  kon  uskunalarini  rejali   

almashtirsh  grafigi, har  sutkada  nazorat  qilib  turish,  qazb  oluvchi  va   

tayyorlov  konlaridagi  mexanizmlarning  joriy  ta’minlash  grafigi,  

turg’un  mashina  hamda  energetik  uskunalarni  nazorat  qilish   

grafiklari  ishlab  chiqishi  kerak.  

 

  Shu  grafiklarni  tasdiqlash,  nazorat   qilish  va  boshqarish  bosh   

mexanik  va  uning  yordamchisining  eng  muhim  majburiyati   

hisoblanadi. 

 

  Korxonaning rahbarlarini  asosiy  e’tiborni  mexanizmlarni   

ishlatishning   ilg'or  uslublarini  joriy  etishga,  energiyadan  tejamli   

---

foydalanishni  nazorat  qilish  va  uni  energiya  iste’molchisiga  uzluksiz   

yetkazib  berishga qaratishlari kerak. 

 Shu  grafiklarni  tasdiqlash ,  nazorat  qilish  va  boshqarish  bosh  

mexanik  va  uning  yordamchisining  eng  muhim  majburyati  

hisoblanadi. 

     

TA’MIRLASH  BAZALARINING  STRUKTURASI 

 

Kon  korxonalarida  ko’p  sonli  kon  va transport  mashinalarining   

qo’llanilishi  shu  korxonalar  uchun  har  xil  turdagi  ta’mirlash   

bazalarini  tashkil  etishni  taqazo  etadi:  garaj,  depo,  ta’mirlash –  

mexanika  ustaxonalari,  maxsus  avtoag’dargichlarni ,  ekskavatorlarni ,  

elektravozlarni   va  boshqa  mashina – mexanizmlarini  ta’mirlovchi   

zavodlar. 

   Ta’mirlash  bazalari  ikki  xil  bo’ladi:  korxonaning  shaxsiy  tamirlash   

bazasi – u  shu  kon  korxonaning   hududida joylashgan  bo’lib , faqat   

o’z  uskunalariga  texnik  xizmat  ko’rsatadi.  Muayyan  mintaqada   

joylashgan  ta’mirlash  bazasi  esa  shu  hududdagi  bir  necha  kon   

korxona  uskunalariga  texnik  xizmat  ko’rsatadi.      

 

KON  JIHOZLARINI  TA’MIRLASH  TEXNOLOGIYASI 

 

 

---

Ketmaketlikda  kon  mashinalarining  ishchanligini  tiklash  uchun   

bajariladigan  kompleks  ishlar  ta’mirlashning  texnologik  jarayoni  deb   

ataladi. 

Ishlatish  jarayonida  hamma mashinalar  doimiy  nazorat  va  joriy   

ta’mirlashni  o’taydilar,  mayda  kamchiliklar  bevosita  ish  joyida   

bartaraf  etiladi.  Mashinalarning  yirik  jihozlari  yoki  ta’mirlashlar   

orali’ini  ishlab  bo’lgan  kon  ustaxonalariga,  MEMU  yoki  RTZ larga   

yuboriladi.     

 Kombaynlarni  qiruvchi,  burg’ulovchi  va  yuklash  mashinalari,   

konveyerlarni  hamda  elektroyuritmalarni  o’rta  va  mukammal   

ta’mirlash  MEMU yoki  RTZ lar  bajarildi.   

  Ta’mirlashdagi  murakkab  ishlar  va  ko’tarish  qurilmalarini ,   

ventilator ,  kompressor  va  boshqa  turg’un  mashina   jihozlarini   

yig’ish  ham  MEMU  VA  RTZ  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Ko’pincha   

mashinalarning  yirik  nosozliklari  katta  hajmdagi  bo’laklarga  bo’lish,   

detallarni  tozalash,  tekshirish  ishlarini  talab  qiladi.  O’rtacha  va   

mukammal  tamirlashlarda  yuqorida  keltirilgan  ishlar  albatta mavjud   

bo’ladi.  Shuning  uchun , tamirlash  sikliga      kiruvchi  hamma  ishlarni   

qamrab  olish  uchun  texnologik  jarayonlarga  quyidagi  ishlarni   

kiritishi  kerak:  mashinalarni  bo’laklarga  bo’lish ,  bo’lingan  mashina   

qismlarining  detallarini  tozalash ,  detallarni  tekshirish  yaroqlilarni   

navlarga  ajratish,  detallarni  ta’mirlash,  yangi  detallarni  tayyorlash,  

---

bo’yash, yig’ish  va  o’rash – qadoqlash.     

  Bu  ishlardan  tashari  texnalogik  jarayonlar  bilan  organic  bog’langan   

mashinalarni  qabul  qilish  operatsiyalari  ham  mavjud.  

 

 

Mashinalarni  ta’mirlash  uchun  maxsus  omborlarga  maxsus   

omborlarga  qabul  qilinadi ,  bu  ombor  ta’mirlash  sexining  tasarrufida   

bo’ladi.  Mashinalarni  omborxonada  tushurish – yuklash  ishlarini   

bajarish  uchun  ko’tarish  - tashish vositalari  xizmat  qiladi. 

 

Tamirlash  sexining  jurnalida  quyidagi  ma’lumotlar  bo’lishi  shart : 

1)

 

Mashinaning  tamirlashga  kelgan  sanasi; 

2)

 

Mashinaning zavodga  berilgan  tartib  raqami; 

3)

 

Mashina  qaysi  trest,  shaxta,  lavadan  keltirilgan; 

4)

 

Mashina  shaxtaga  qayerdan  keltirilganligi  ; 

5)

 

Ta’mirlash  korxonasining  mashinaga  berilgan  tartib  raqami. 

Tamirlashga  qabul  qilingan  mashina  bo’laklarga  bo’luvchi   

bo’limga ,  keyin  ta’mirlashga  topshiriladi. 

 

  Tamirlashda  ishlatiladigan  o’lchov  asboblari 

Oddiy  chiziqli  (shtrixli )  asboblar. 

Ko’pchilik  kon  mashinalari  yuqori  klass aniqlik  bilan  tayyorlanadi, 

---

Shuning  uchun  tamirlash  bo’limlari  bo’limlarida  yuqori  aniqlik   

bilan   o’lchaydigan  asboblar  bo’lishi  kerak. 

O’lchov  asboblari  tuzilsha  ko’ra  universal  va  shkalasiz 

yoki  maxsus  asboblar  bo’ladi. 

Asbob  o’lchovning  xarakteri  va  hajmiga  qarab  qabul  qilinadi. 

Masalan ,  tamirlash  ishlarining  hajmi  uncha  kotta  bo’lmagan 

Shaxtalarga  o’lchov  ishlari  ham katta  bo’lmaydi ,  bunday  hollarda   

Faqat  universal  asbobning  o’zi  kifoya  ;  ruda – kon tamirlash   

Zavodlarida  ta’mirlash  ishlarining  hajmi  sezilarli  ravishda  katta.  

Shuning  uchun  detallarning  sifatini  nazorat  qilish  uchun  bunday   

korxonalarda  maxsus  asboblar  qo’llanilishi  zarur. 

 

Kon  mashinalarini  ta’mirlashda  qo’llanadigan  maxsus  asboblar 

Ichida  oddiy  chiziqli ,  nonius  chiziqli ,  mikrometrlik  o’lchov   

Asboblari,  shuningdek  dastak – mexanik  asboblar  qo’llaniladi.   

Maxsus  o’lchov  asboblariga  shkalasiz  yoki  kalbirli  o’lchov   

asboblari  kiradi. 

Metall  chizg’ichli  o’lchov  asboblari  tanovor,  detal  va  ularning   

uzellarini  +_  0.5  mm  aniqlik  bilan,  shuningdek  kronsirkul,   

nutromer,  va  sirtkullarning  ko’rsatkichini  hisoblash  uchun   

ishlatiladi.  Chizg’ich  elastic  yoki  qattiq  qilib  ,  yupqa  tunukadan 

asboblar  uchun  ishlatiladigan   U7  yoki  U8  po’latdan  yasaladi  va   

---

chizg’ichning  bir  tomoniga  har  bir  mm  ga  chiziq  chiziladi. 

 

Egiluvchan  elastic  chizg’ichlar  100,  200  va  300  mm  uzunlikdagi,   

qattiq  chzg’ichlar  100,  150,  200,  300,  400,  500,  50  va  1000  mm   

uzunlikdagi  detallarni o’lchash  uchun  ishlab  chiqariladi.  

 

 

SUYUQ  MOYLASH  MATERIALLARI 

 

Kon  mashinalari  motor  moylarida  qo’shimchalar   

konsentratsiyalari  ishlash  sharoitlarining  yengil  va  og’irligiga   

qarab  o’zgaradi ;  qo’shimchalar  yengil  sharoitlarda   bir  necha   

foiz,  og’ir  sharoitlarda  esa  25 – 30%  gacha  bo’lishi  mumkin.  Ichki   

Yonuv  divigatellarda  AKZp – 6,  AKZp – 10,  AS – 6,  AS – 8, AS – 10, 

DS -8,  DS – 11 markali  moylar  qo’llaniladi. 

 

  Industrial  moylar  qovushqoqligi  bo’yicha  shartli  uch  turga   

bo’linadi: 



 

 O’rtacha Qovushqoq  - 50`C haroratda  qovshqoqligi  10dan   

58sST  gacha  bo’lgan  moylar; 



 

Qovushqoq  (yengil)  - 20`C  haroratda  qovushqoqligi   

6sST, 50`C haroratda  qovushqoqligi  10sST  bo’lgan  moylar; 

---



 

Qovushqoq  (og’ir)  -  50`C  da  qovushqoqligi  58sST  dan   

100`C  da  96sST gacha  bo’lgan  moylar.   

 

 

 

 

 

Yuqoridagi  moylar  xarakterlovchi  asosiy  hususiyatlariga : 

o

 

Kinematika  qovushqoqligi; 

o

 

O’zining  inversion  kuchi  bilan  oqishga  ko’rsatadigan   

Qarshiligi; 

o

 

Qovushqoqlik  indeksi; 

o

 

Qovushqoqlikning  haroratga  bog’liqligi; 

o

 

Alanga  olish  hamda  qotish  harorati  kiradi 

 

 

 

 

Moylarning  markalaridagi  belgi  quyidagilarni  anglatadi: 

 Harflar  ishlatiladigan  jolarni ,  o’rni  qayta  ishlash  - tozalash 

  Uslubini  sonlari  esa  moyning  qovushqoqligini  ko’rsatadi. 

 MASALAN:   motorlar  uchun  moyning  AKZp  - 6   markasida; 

---

A – avto  traktor  moyi; 

K – kislota  bilan  bog’lab  tozalash  uslubi; 

Z – quyiltirilgan; 

P – qo’shimchali; 

6 – kinematik  qovushqoqligi.   

Uning  qiymati  100`C  haroratda  6*10^6 – 6m2/s  (yoki m2/s   

Kuch  qarshilik); 

DS -   dizel  moyi; 

D – dizel  moyi; 

S – selektiv  tozalash  usulubi; 

          8 - Qovushqoqlik  miqdori. 

 

 

KON  KORXONALARINI  TAMIRLASH  BAZALARI 

 

  Tamirlash  ba’zalarining  tasnifi 

Yerosti  uslubi  bilan  foydali  qazilmalarni  qazib  olishda  zamonaviy   

texnalogiyalarni  qo’llash  ko’p  sonli  mashina  va  mexanizmlarni   

Har  xil  jarayonlar  uchun  qo’llashni  talab  qiladi. 

Kon  jixozlarini  uzluksiz  ishchanligini ushlab  turish  uchun     

Ta’mirlash  ba’zalarini  rivojlantirish ,  shu  tarzda ,  ular  orqali  

Texnik  xizmat  ko’rsatishni  sistematik  ravishda  ta’mirlab  turish 

---

Joriy  va mukammal  ta’mirlashlarni  o’z  vaqtida  amalga  oshirish   

Lozim  bo’ladi.