2.2 Turistiki mehmonxona majmualarida asosiy vositlar hisobi.
36
M q -son
BHMS asosan tartibga solin . A ,
vositalarni qayta baholash 3-5- z . Yirik
q z z . T
mehmonxona majmualarida asosiy vositalarni foydali xizmat qilish muddati
ularning jismoniy eskirishidan kelib chiqib belgilanadi. Bundan tashqari asosiy
vositalarga amortizasiya hisoblashda mavjud 4 ta usulning qaysi biridan
f . M z ya
f FAYZLI MEHMON MC J
f f
, z q
z q , q
ishlab chiqarish korxonalari, aniqroq qilib aytganda ishlab chiqarish stanoklari,
q q . X z
z z q q .
T q
. F
chiqib asosiy vositalar ishlab chiqarish korxonalaridan farqli ravishda xizmat
q , z
jarayonida qatnashadi. Masalan, mehmonxona binosi, transport vositalari,
z , .z«A »
Mamlakatimizda amal qilayotgan 5-son BHMSga asosan, asosiy vositalar uzoq
davom etadigan vaqt mobaynida (bir yildan ortiq vaqt davomida) moddiy ishlab
chiqarish sohasida ham amal qiladigan, shuningdek, ijaraga berish uchun
foydalanilgan moddiy aktivlardir.
F.G`.G` q f : «A
vositalar- korxona tomonidan uzoq muddat davomida ho`jalik faoliyatini
yuritishda mahsulot ishlab chiqarish, ishlarni bajarish va xizmatlar ko`rsatish
- z f
q f ».
37
H `
olinadi va rejalashtiriladi. Chunki asosiy vositalarni hisobga olish, rejalashtirishni
to`g`ri tashkil qilishning muhim sharti bo`lib, ularni ilmiy jihatdan turkumlash va
baholash hisoblanadi.
Turistik mehmonxona majmualarida asosan noishlab chiqarish asosiy
f , f yati
q z . T
noishlab chiqarish asosiy vositalari- mehmonlarga xizmat qilish uchun
` . -joy-kommunal xo`jaligi vositalari, sog`liqni
saqlash muassasalarining asosiy vositalari (kasalxona, ambulatoriya, poliklinika),
f q ( ,
teatrlar, kutubxona, bolalar muassasalari) va boshqalar kiradi.
Turistik mehmonxona majmualari balansida aks ettiriladigan yordamchi
q q ` ` q «q q ` ` », -joy-
` q «A z ` »
«U -joy- ` » ` .
Asosiy vositalar turlari bo`yicha quyidagilarga bo`linadi:
0110. Yer va uni obodonlashtirish
0111. Yerni obodonlashtirish
0112. Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo`yicha olingan asosiy vositalarni
obodonlashtirish
0120. Binolar, inshoatlar va uzatuvchi moslamalar
0130. Mashina va asbob-uskunalar
0140. Mebel va ofis jixozlari
0150. Kompyuter jihozlari va hisoblash texnikasi
0160. Transport vositalari
0170. Ishchi va mahsuldor xayvonlar
0180. Ko`p yillik o`simliklar
0190. Boshqa asosiy vositalar
0199. Konservatsiya qilingan asosiy vositalar.
38
Foydalanilishi nuqtai nazaridan asosiy vositalar harakatdagi, zahiradagi va
f ` . U `
qarashliligi nuqtai-nazaridan asosiy vositalar korxonaning o`ziga qarashli va
ijaraga olingan ` .
Turistik mehmonxona majmualarida asosiy vositalar hisobini yuritishni
soddalashtirish maqsadida ular muayyan tasnif ko`rsatkichlari orqali guruhlarga
bo`linadi.
Asosiy
vositalarning
guruhlarga
bo`lishning
tasnif
belgilari
quyidagilardir:
-
bajaradigan vazifasiga ko`ra;
-
ob ektlardan foydalanish darajasiga ko`ra;
-
natural-moddiy tarkibiga ko`ra.
Asosiy vositalar bajaradigan vazifasiga ko`ra ishlab chiqarish va noishlab
chiqarish vositalariga bo`linadi. Ishlab chiqarish asosiy vositalari bevosita moddiy
. N q
vositalari guruhiga uy-joy hamda kommunal-xo`jalik, maishiy xizmat, sog`liqni
q , q .
Asosiy vositalarning bunday guruhlanishi ulardan foydalanish samaradorligini
baholash, eskirgan vositalarni almashtirish, keraksiz asosiy vositalarni boshqa
xo`jalik y ` ` q q q ,
shuningdek ularning eskirishini to`g`ri hisob-kitob qilish uchun zarur.
Y q ` z
berilgan er maydonidir. O`zbekiston Respublikasi Er kodeksining 17-moddasiga
, «Y Y q muvofiq
doimiy egalik qilish, doimiy foydalanish, muddatli (vaqtincha) foydalanish, ijaraga
q q ` ». Y
qiymatiga uni xarid qilishda ko`chmas mulk agentlariga to`lanadigan komission
to`lovlar, advokatlar xizmati uchun haq, xarid qilishdagi solio` to`lovlari, drenaj
qiymati, erni tozalash va boshqa xarajatlar qo`shiladi.
39
Erni obodonlashtirish bo`yicha kapital xarajatlar tarkibiga erning unumdorligini
oshirish, avtomobil va boshqa transport turlariga to`xtash joylarini barpo etish
hamda shunga o`xshash boshqa xarajatlar kiradi.
Binolarga ishlab chiqarish korpuslari, tsexlar, ustaxonalar, boshqarma binosi,
omborxonalar, turar- q q , -xo`jalik va
ijtimoiy- q , ` ` f
uchun zarur bo`lgan jami kommunikatsiya vositalari (isitish, yoritish, shamollatish,
suv- z z , f z , f ` )
kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |