“Himoyaga tavsiya etilsin”

II Bob. TA’LIM BOSQICHLARIDA OLMOSH SO‘Z TURKUMINI 
O‘QITISH METODIKASI 
2.1.Umumta’lim maktablarida olmosh so‘z turkumining berilishi. 
Maktab darsliklari to‘g‘risida so‘z yuritadigan bo‘lsak yuritadigan bo‘lsak 
umumta’lim maktablari 1-9-sinflarni o‘z ichiga oladi.5-9-sinflar yuqori sinflar 
hisoblanadi.Maktab darsligining faqatgina 7-sinfida olmosh haqida ma‘lumot 
berilganini ko‘rishimiz mumkin.7-sinf darsligi 99 dars,308 mashqdan iborat.99 
darsdan 12 dars olmosh so‘z turkumiga ajratilgan.Olmoshga ajratilgan darslar .12-
darsdan 24-darsgacha davom etgan. 
 12-dars. ‘‘Olmosh so‘z turkumi va uning tasnifi’’ haqida
Ushbu darsda olmosh so‘z turkumi haqida umumiy ma’lumot berib o‘tilgan 
ya’ni o‘quvchilarga olmosh o‘zi qanday so‘z turkumi ekanligi tushunturishga 
harakat qilingan. 
Boshqa so‘zlar, shuningdek, so‘z birikmasi va gap o‘rnida almashinib 
qo‘llaniluvchi, ularga ishora qiluvchi yoki so‘roq bildiruvchi so‘zlar olmosh 
hisoblanadi. Masalan, 
Kitobni ko‘p o‘qisangiz, undan ko‘p hikmat topasiz. Istagim 
shuki, doimo tinchlik bo‘lsin.
Birinchi gapda 
undan 
olmoshi 
kitob 
so‘zi (ot) o‘rnida, ikkinchi gapda 
shuki 
olmoshi 
doimo tinchlik bo 'Isin 
gapi o‘rnida qo‘llanilgan.
30
Olmoshlarning aniq atash ma’nosi bo‘lmaydi. Uning qaysi ma’noda 
kelayotganligi matnda qaysi so‘z yoki gap o‘rnida almashinib kelishiga qarab 
belgilanadi. 
Olmoshlar ma’nosiga ko‘ra quyidagi yetti guruhga bo‘linishi; 
Olmoshlar turlari 
Kishilik olmoshlari: men, sen, u; biz, siz (sizlar), ular 
O‘zlik olmoshi: o‘z 
30
Bu ma‘lumotlar 7-sinf 12-darsdan olindi. 

---

42 
Ko‘rsatish olmoshlari: bu, shu, u, o‘sha, ana, mana, mana bu, mana shu, 
manavi, anovi 
So‘roq olmoshlari: kim? nima? qayer? qanaqa? qayda? qaysi? qalay? 
qaneha? neeha? nega? 
Belgilash olmoshlari: hamma, barcha, bari, har bir, har nima, har narsa, har 
qanday, har qaysi 
Bo‘lishsizlik olmoshlari: hech kim, hech narsa, hech qachon, hech qanaqa, 
hech qaysi 
Gumon olmoshlari: kimdir, nimadir, allakim, allaqanday, qaysidir, allanarsa, 
allaqancha, allaqaysi 
Qoidasi berilganini guvohi bo‘lamiz.Ushbu qoidadan ko‘rinib turibdiki,boshqa 
so‘z turkumlariga qaraganda olmoshni o‘quvchilarga o‘rgatish ancha qiyinroq 
masala hisoblanadi.O‘quvchilarning olmosh bilan ot so‘z turkumini almashtirib 
yuborish holatlari yuzaga kelish ehtimoli ham bor. Bunday vaziyatning oldini olish 
uchun birinchi navbatda o‘quvchilarga olmosh o‘zi qanday so‘z turkumi ekanligi, 
nima uchun ichi bo‘sh so‘zlar deyilishini uqtirsak maqsadga muvofiq bo‘ladi.13-
darsdan boshlab esa olmoshning har bir turiga alohida ta’rif berib o‘tilganini 
ko‘rishimiz mumkin.