“Himoyaga tavsiya etilsin” Pedagogeka fakulteti dekani “Musiqa ta’limi” kafedra mudiri

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT VILOYATI CHIRCHIQ DAVAT
PEDAGOGIKA INSTITUTI
PEDAGOGEKA FAKULTETI
Musiqa ta’limi yo’nalishi

“Himoyaga tavsiya etilsin” “Himoyaga tavsiya etilsin”

Pedagogeka fakulteti dekani “Musiqa ta’limi” kafedra mudiri

________________J.E.Usarov ___________SH.R.Mahkamova

“____”____________2020yil “____”_____________2020yil

Kurs ishi

“Musiqa elementlari nazariyasi” fani

Mavzu: Shashmaqom Mug’ulchalari
Ilmiy rahbar:Muxitdinova M.S
TVCHDPI Musiqa ta’limi kafedirasi katta o’qtuvchisi
Bajardi: Axmadaliyeva Munira
MUT 18/1-guruh talabasi
CHIRCHIQ 2020

REJA
K I R I SH
1 bob SHashmaqom mog’ilchalari maqom tarixi.

1. 
   Maqom san’ati tarixi.
   
2. 
   O‘n ikki maqom.
   

2. 
   bob Maqom va o’n ikki maqom turlari.
   

1.Shashmaqom turkumi mushkilot va nasr bo‘limi.
2.Shashmaqom mug’ulchai Buzruk, Rost, Navo, Dugoh,Segoh, Iroq maqomi va uning bo’limlari.
3 bob SHashmaqom turkimida «Navo» maqomi.
X U L O S A .
Adabiyotlar ro’yhati.
ILOVA .
Shashmaqomdan Saraxbori Navo taronalari bilan.
Farg’ona-Toshkent maqom yo’nalishidan
Cholg’u musiqasi turkumlarida Surnay Navoiturkumi.
Kirish
Maqomlarning ma’nolar tizimi har bir maqomda o‘zgacha tus kasb etarkan, u dastlab maqomning «Tasnif» qismi boshlang‘ich kuy tuzilmasida ilk bor ifoda etiladi. Odatda, ushbu kuy mavzuyi kichik hajmda, ammo nisbiy tugal shaklda bayon etiladi. Zero, maqom mavzulari timsolida umuman «musiqiy mavzu» tushunchasining beqiyos namunalari jonlanadiki, bunda buyuk ishq dardiga mubtalo qalblarning ruhiy holatlari go‘yo nag‘malarga muhr etilgan. Voqean, bu toifa musiqa mavzulari maqomdon sozanda (ashula yo‘llari esa hofizlarning) malakali ijrolari jarayonid a o‘zi- ning ruhiy (ma’naviy) ta’sir ko‘lamini namoyon eta boshlaydi.
Chunki, bu maqsadga erishish yo‘lida mohiyatan ishq zavqidan kelib chiquvchi turli ijroviy usullar (nola, qochirim, kashish va b.)ni samarali qo‘llay bil ish talab etiladi. Ayni chog‘da, bu usullar seman- tikasi ishqiy-dardchil va turfa go‘zal tuyg‘ular ifodasi bilan bog‘liq ekanligini «jonli tinglov idroki» ila to‘la-to‘kis anglab yetish mum- kin.
Demak, maqomlarning mavzu bayoni bilan har bir maqom asarining ma’nolar silsilasi, ta’bir joiz bo‘lsa, ruhiy holati dastlabki darajada his etiladi hamda mavzuning rivoji va yakuni bilan asar- ning g‘oyaviy mazmuni ham uzil-kesil idroklanadi.
Buyuk Turon zaminida musiqa madaniyati va ijrochilik san’atining rivojlanishi qadim zamonlarga bog‘lanib ketadi. Buyuk sharq allomalari Muhammad Al-Xorazmiy, Abu Nasr Forobiy, Ahmad al-Farg‘oniy, Abu Ali ibn Sino, Pahlavon Mahmud, Umar Hayyom, Mirzo Ulug‘bek, Zahiriddin Muhammad Bobur, Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy, Pahlavon Muhammad, Najmiddin Kavkabiy, Darvish Ali CHangiy va boshqa ulug‘ bobokalonlarimiz o‘zlarining risolalarida ijrochilik san’ati, musiqa ilmi va tarixi, cholg‘u sozlarining tuzilishi, ijroviy uslublari, san’atkorlik qonun-qoidalariga oid qimmatli ma’lumotlarni bayon etib ketganlar. Zaminimizda o‘tkazilgan tarixiy qazilmalar natijasida topilgan dutorga, surnay, qonunga, nayga o‘xshash sozlar, toshlarga o‘yib bitilgan sozandalarning soz chalib turganidagi tasvirlari, miniatyura asarlaridagi sozanda va hofizlarning rasmlari o‘lkamizda ijrochilik san’ati qadimdan rivojlanib kelganligidan dalolat beradi. SHarq xalqlarining musiqiy merosi bo‘lmish Maqom, Mo‘g‘om, Dastgoh, Navba, Raga, Kyui kabi ijrochilikning murakkab turkumlari avloddan-avlodga og‘zaki ravishda o‘tib kelgan.
Keyinchalik xalqning etnik joylashishi, yashash sharoitlari, turmush tarziga qarab ularning turlicha madaniy rivojlanish davriga asoslanib har xil maqom yo‘llari ham o‘z o‘rnini topganligi ehtimoldan xoli emas. Natijada XVIII asrga kelib Buxoroning «SHashmaqom» (Olti maqom)i: «Buzruk», «Rost», «Navo», «Dugoh», «Segoh», «Iroq» maqomlari o‘zining nasr va mushkulot qismlari bilan rivojlangan bo‘lsa, Farg‘onaning «CHor maqom»i (To‘rt maqom), «Dugoh Husayniy»ning ettita yo‘li, «CHorgoh»ning oltita ijrochilik yo‘li, «SHaxnozi Gulyor»ning oltita ijrochilik yo‘li hamda «Bayot» yo‘llarining savti va taronalari bilan jilolanib, ijro etib kelingan.