“Himoyaga tavsiya etilsin” Kasbiy ta`lim fakulteti

3.2 Bug‘ qozonini istish yuzalarining issiqlikni о‘ziga olishi. Asosiy 

issiqlik uzatish sirtlari 

О‘txona  ekranlari  -  qozonning  radiatsion  kizdirish  sirtlaridir.  U  suv 

sirkulyatsiyasining umumiy tizimiga kiradi va yonayotgan yoqilg‘ining alanga 

nuridan  hamda  о‘txona  gazlaridan  chiqayotgan  issiqlikni  qabul  qiladi.  Ekran 

sirtlari  kamera  devorlarini  shlaklanish  va  issiqlikning  nurlanishi  ta’sirida 

buzilishdan  himoya  qiladi,  о‘txonadan  chiqayotgan  gazlar  esa  о‘z  haroratini 

pasaytiradi.  О‘txona  ekranlari  yoqilg‘idan  chiqqan  umumiy  issiqlikning  35-

50% ni qabul qiladi [11]. 

O‘rta  bosimli  qozonlarda  (4MPa)  ekranning  radiatsiya  orqali  olgan 

issiqligi,  tо‘la  bug‘lanish  (62%)  uchun  kamlik  qiladi.  Shuning  uchun 

yetmagan  issiqlikni  qaynaydigan  ekonomayzer  orqali  ta’minlov  suvi  qabul 

qiladi, suv qaynaydi va suv-bug‘ aralashmasi barabanga yuboriladi. 

---

                                                                                              

      41 

Yuqori  bosimli  qozonlarda  (10  MPa  va  yuqori)  ekran  quvurlarini 

radiatsiya  orqali  olgan  issiqlik  miqdori  suvni  tо‘la  bug‘lantiradi  va  shuning 

uchun bu qozonlarda qaynamaydigan ekonomayzerlar ishlatiladi. 

О‘ta  yuqori bosimli  qozonlarda  (14  MPa va  yukori) о‘txonaning pastki 

qismida  joylashgan  ekranlar  ekonomayzer  rolini  bajaradi.  Bu  ekonomayzer  - 

radiatsion  ekonomayzer  deb  ataladi.  Uning  yuqorisida  radiatsion  sirtlar 

о‘rnatiladi.  Bu  sirtlarda  suv  holatidan  bug‘  holatiga  о‘tish,  ya’ni  faza 

о‘zgarishi sodir bо‘ladi va bug‘ hosil bо‘lishi va о‘ta qizishi boshlanadi. 

О‘ta  qizitilgan  bug‘  -  tо‘yingan  bug‘  bosimidagi  va  uning  haroratidan 

yuqori haroratga ega bо‘lgan bug‘. О‘ta qizigan va tо‘yingan bug‘ haroratlari 

о‘rtasidagi farq о‘ta qizish darajasi deyiladi. О‘ta qizigan bug‘ xossalari о‘ta 

qizish  darajasi  ortishi  bilan  ideal  gaz  xossalariga  yaqinlashadi.  О‘ta  qizigan 

suv  bug‘i  -  bug‘-kuch  qurilmasining  ishchi  jismidir.  О‘ta  qizish  harorati 

oshirilganda  qurilmalar  tejamli  ishlaydi.  О‘ta  qizigan  bug‘  maxsus  bug‘ 

qizdirgichlarda hosil qilinadi. 

Bug‘  о‘taqizdirgichi  -  qozon  agregatining  о‘ta  qizigan  bug‘  olish 

elementidir.  Bug‘  о‘taqizdirgich  aylanma  tarzda  bukilgan,  ichki  diametri  20-

60  mm  bо‘lgan  parallel  quvurlar  tizimidan  iborat.  Uning  bir  uchi  kirish 

kollektoriga,  ikkinchi  uchi  esa  chiqish  kollektoriga  biriktirilgan.  Konvektiv 

bug‘  о‘taqizdirgich  qozonning  gaz  yо‘llariga,  radiatsion  bug‘  о‘taqizdirgich 

о‘txona  shipi  va  devorlariga,  yarim  radiatsion  (pardali)  bug‘  о‘taqizdirgich 

esa, о‘txonadan chiqishda о‘rnatiladi (3.1– rasm). 

Bug‘ning  yonish  maxsulotlariga  nisbatan  harakat  chizmasiga  kо‘ra, 

bug‘о‘taqizdirgich tо‘g‘ri, teskari va aralash oqimli bо‘lishi mumkin. 

Bug‘  bosimi  14  MPa  va  undan  yuqori  bо‘lganda,  asosiy  bug‘ 

о‘taqizdirgichdan  tashqari,  turbinada  qisman  ishlatilgan  bug‘ni  qayta 

о‘taqizdirish uchun oraliq (ikkilamchi) bug‘ о‘taqizdirgich ham о‘rnatiladi. 

 

---

                                                                                              

      42