Himoyaga tavsiya etiladi

Samaradorlikni baholashning konsepsual sxemasi 

Investitsion loyihalarni ishlab chiqish va joriy etish jarayonida asosan loyihada 

investorlar  sifatida  qatnashuvchi  qator  subektlar  ishtirok  etadilar.  Investitsion 

jarayonda  turli  qatnashuvchilarning  iqtisodiy  manfaatlari,  ayniqsa,  ularning 

shakllanish  manbaalari  o’zaro  mos  tushmaydi.shu  sababdan  bu  guruhlarning  har 

biri  uchun  loyihani  baholash  zarurati  tug’uladi.  Shuni  yana  bir  bor  ta’kidlash 

lozimki, ko’rsatkichlar tizimi, ularni hisoblash algoritmi barcha holatlarda ham bir 

xil amalga oshiriladi. Farqlar mos keluvchi  real pul mablag’lari va samaradorlikni 

aniblab beruvchi ma’lumotlar bazasidan iborat bo’ladi. 

---

Samaradorlikning ikki turi va ularga mos keluvchi ko’rsatkichlarni ajratib olish 

asosida  loyiha  samaradorligini  baholashning  ikki  bosqichda  amalga  oshirilishi 

tavsiya  etiladi.  Birinchi  bosqichda  to’laligicha  loyiha  samaradorligi  aniqlanadi. 

Agarda  u  samarali  bo’lib  chiqsa  unda  ikkinchi  bosqich  –  loyihada  ishtirok  etish 

samaradorligini baholash bosqichiga o’tiladi. 

Birinchi bosqichning vazifasi loyiha o’z mablag’lari hisobidan moliyalashtirila 

olish  va  kredit  jalb  qilmaslik  taklifidan  kelib  chiqqan  holda  to’laligicha 

samaradorlikni  aniqlashdir  (ko’p  hollarda  bu  taklif  samaradorlikxarakteristikasini 

pasayishiga olib keladi). 

Bu  yondashuvloyihada  belgilan  texnik-texnologik  va  tashkiliy  yechimlar 

kabilarda  o’z  aksini  topuvchi  loyiha  samaradorligini  tasavvur  qilishga  imkon 

beradi.  Loyihaning  bunday  tavsifi  uning  taqdimoti  va  loyihani  joriy  etishda 

ishtirok etuvchi potensial investorlarni jalb etish uchun zarurdir.  

Birinchi  bosqichda  loyihaning  ijtimoiy  ahamiyatiga  bog’liq  ravishda  hisob- 

kitoblar  turlicha  o’tkaziladi.  Agar  loyiha  ijtimoiy  ahamiyatga  molik  deb  topilsa 

baholash tartibi  - rasmda tasvirlangani kabi ketma-ketlikda amalga oshiriladi. 

---

 

3.1.1  rasm.Ijtimoiy  ahamiyatga  molik  loyihalar  uchun  birinchi  navbatda 

ularning ijtimoiy samaradorligi 

 

Ijtimoiy  ahamiyatga  molik  loyihalar  uchun  birinchi  navbatda  ularning 

ijtimoiy samaradorligi aniqlanadi. 

 

Ijtimoiy besamara loyiha joriy etishga tavsiya etilmaydi va davlat ko’magi bilan 

ta’minlanmaydi. Ijtimoiy samaradorlik yetarli deb topilgan holdaloyihaning tijoriy 

samaradorligi  baholanishi  mumkin.  Kam  tijoriy  samaradorlikka  ega  bo’lgan 

ijtimoiy  samarador  loyihalar  kutilayotgan  darajadagi  tijoriy  samaradorlikni 

---

ta’minlab beruvchi turli shakldagi ko’maklarni qo’llash imkoniyatini ko’rib chiqish 

tavsiya etiladi. 

Boshqa  (mahalliy)  loyihalarning  samaradorligini  to’laligicha  baholashda 

faqatgina tijoriy samaradorlik baholanadi. 

Tijoriy  samaradorlik  odatda  loyihani  ishlab  chiquvchilar  moliyalashtirish 

manbaalari  to’g’risida  ma’lumotga  ega  bo’lmagan  hollarda  aniqlanadi.  Agarda 

manbaalar  aniq  bo’lsa  tijoriy  samaradorlikni  baholash  loyiha  hisob-  kitoblari 

qatoridan chiqarilishi mumkin. Bu barcha loyihalar uchun tegishlidir. 

Agar loyiha samaradorlik ko’rsatkichlari boyicha to’laligicha jozibador bo’lsa 

u holda dastlabki bosqichdan ikkichi asosiy bosqichga o’tiladi.  

Baholashning  ikkinchi  bosqichi  moliyalashtirish  sxemasi  va  bu  bilan  bog’liq 

xarajatlar,  daromadlarni  taqsimlashning  mumkin  bo’lgan  variantlari  ko’rib 

chiqilgandan so’ng amalga oshiriladi. Bu bosqichda moliyaviy joriy etila bilish va 

investorlar hamda davlatning ishtirok etish samaradorligi aniqlanadi.