«Himoyaga ruhsat etilsin» Pedagogika fakulteti dekani J. E. Usarov

I.2. Tolerantlik va dinlar tarixida o’zaro bog’liklik.
Tolerantlik va dinlar tarixi o’zaro bog’lik, xodisalar bo’lib, dunyo dinlari o’rtasidagi tenglik va o’zaro xurmat tolerantliksiz rivojlana olmas edi Tolerantlik diniy eʼtikodlarga bo’lgan oz munosabatini anʼanaviy diniy mazxablarning ulug’lanishi asosiga quradi. Shu nuktayi nazardan, har bir din tarkibida o’ziga hos tolerantlik tamoyillariga asoslangan konfessional qadriyatlar tizimi shakllanib kelgan. Xitoy madaniyatida tolerantlik birovlarga nisbatan mexrli munosabatni qabul qila olish va mexribon bo’la olishlikni bildirgan. Arab va musulmon madaniyatida tolerantlix “tasamul ” tushunchasiga mos kelib, kechirimli bo’lish, yumshoklik, mexribonlik, xayrixoxdik, sabr va kanoat, birovlarga nisbatan xurmatli munosabatni anglatadi. Dunyo dinlari ichida buddizm tolerantlikni birovlarni xurmat silish, meurli bo’lish, o’z so’zi ustida turish, birovlarga xuddi o’zidek izzatli bo’lish maʼnolarini anglatadi. Xitoy faylasufi Konfutsiy tolerantlikni “O’zingga nisbatan xohlamagan narsalarni birovlarga ham ravo ko’rma” akitsasi asosiga ko’radi. Ana shunday g’oyani xristianlik, induizm, jaynizm va bopsha diniy konfessiyalarda ko’rish mumkin. Buddaviylik tolerantlikni „Inson o’zining qarindoshltari, yoru-birodarlariga bo’lgan munosabatini besh vosita orsali ishor etishi mumkin: ularga eʼzozli, eʼtiborli, meurli,hayrihoh,, o’ziga qaragandek qarash va o’z so’zi ustidan chiqish“, induizm - “O’zingni og’ritgan narsalarni birovga ravo ko’rma”, jaynizm - “Baxtsiz onlarda, xursandlik va g’amginlikda biz har bir jonzotga o’zimizga bo’lgani kabi munosabatda bo’lmogimiz darkor” zaroastrizm - “O’ziga yomon bo’lgan narsalarni birovlarga ravo ko’rmagan odamgina yaxshi odam bo’ladi”, xristianlik - “O’zingizga shunday munosabatni istasangiz, o’shanday munosabatni o’zgacharga shuni istang” aqdsalari va tamoyillari asosiga ko’radi. “Birortangiz o’z birodaringizni o’zingizdek yaxshi ko’rmasdan turib, eʼtitsodli bo’lolmaysiz” degan ak,ida islom dinidagi tolerantlik tushunchasining bosh mazmuni bo’lib xizmat qiladi.