Хфх лек Хосилбеков

5.4. Urug’liklar va o’simliklarga kimyoviy ishlov berishda xavfsizlik choralari 
Qishloq xo’jaligi ekinlari urug’larini o’z vaqtida dorilash, g’o’za va don ekinlari 
o’simliklarininni  kasalliklarga  chidamli  va  zararkunanda  hasharotlardan  muhofazasini 
ta’minlab 
tez va bir tekis unib chiqishiga yordam beradi. 
G’o’zaning keng tarqalgan kasalliklaridan biri - urug’lik chigitning chirib ketishi, unib 
chiqayotgan  nihollarning  ildizlarini  zararlanishidir.  Bunda  tuproq  tarkibida  mavjud  bo’lgan 
patogen 
zamburug’lar 
chirituvchi omil hisoblanadi. 
Urug’larni dorilashda ishlatiladigan barcha kimyoviy preparatlar kuchli ta’sir etadigan va 
zaharli  bo’ladi.  Shu  tufayli  urug’larni  dorilaydigan  shaxslar  ish  paytida  nihoyatda  ehtiyot 
bo’lishlari 
63 
va muhofaza choralariga qat’iy rioya qilishlari kerak, aks holda bu preparatlarning o’tkir va 
surunkali ta’siri natajasida og’ir kasalliklarga yo’liqishlari mumkin. 
Urug’liklar shamol esadigan tomonda, turar joylar, molxona, oziq-ovqat, yem-xashak 
saqlanadigan  omborlar,  suv  manbalaridan  200  m  uzoqlikda  joylashgan  maxsus  binolarda 
dorilanadi. 
Urug’lik  dorilanadigan  agregatlar  sozlangan,  germetik  berkiladigan  bo’lishi  kerak,  chang-
to’zon 
ko’tariladigan joylarda havoni tozalab turuvchi moslama (ventilyator) bo’lishi shart. 
Urug’liklarni dorilash vaqtida ishchilar maxsus korjoma (kombinizon), ko’zoynak, 
respirator va niqob(maska)larda bo’lishlari shart. Urug’liklarni dorilashda maxsus tibbiyot 
ko’rigidan o’tgan, o’n sakkiz yoshdan katta va 55 yoshdan oshmagan kishilar ishlashi mumkin. 
Homilador va emizikli ayollarning ishlashiga aslo ruxsat qilinmaydi. Dorilashda qatnashuvchi 
kishilarning ish kuni 6 soatdan oshmasligi kerak. Ularga har kuni kamida yarim litrdan sut berib 
turilishi, ish tugagandan so’ng, albatta, maxsus yuvinish joylari (dush)da sovunlab cho’milish 
tavsiya etiladi. Korjoma bilan uyga qaytmaslik kerak. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

Zaharli kimyoviy moddalar bilan ishlaydigan kishilarning shaxsiy himoya vositalari: 
korjoma, niqob, gazniqob va maxsus etiklari o’zlariga loyiq bo’lishi kerak. Aks holda tor kiyim 
harakatga halaqit qiladi. Etik tor bo’lsa, oyoq panjalari shilinishi yoki qadoq bo’lishi mumkin. 
Natijada  jarohatlangan  yerga  zaharli  kimyoviy  moddalar  tushib,  kishini  zaharlashi  mumkin. 
Kiyimkechak 
katta bo’lsa ham ishlash xavfli bo’ladi, chunki kiyimning yengi va yoqasidan zaharli 
kimyoviy moddalarning changi, zarrasi tushadi va teri orqali kishi organizmiga o’tishi mumkin. 
Shaxsiy himoya vositalari hamisha ozoda bo’lishi kerak. 
Urug’liklarni 
ПУ
-3, 
ПСШ
-3, 
ПС
-10 mashinalari yordamida dorilash ancha samarali va 
xavfsiz bo’ladi. Urug’liklarni dorilashning nam usulini qo’llashning afzalligi shundaki, zaharli 
kimyoviy modda bilan ishlab turgan kishi nafas oladigan havoda kimyoviy modda, shu jumladan, 
o’ta ta’sirchan simoborganik birikmalarning changi va bug’i ancha kamayadi. 
Qishloq xo’jalik ekinlarining vegetatcion jarayonini jadallashtirish maqsadida suyuq 
ammiakdan  keng  foydalaniladi.  Yerga  suyuq  ammiakni  solishdan  oldin  mexanizator  zaxira 
idishini, 
nasos  va  taqsimlagichlarni  germetikligini,  o’lchov-nazorat  asboblarining  sozligini  tekshirishi 
lozim. 
Ish vaqtida suyuqlikni sarf bo’lishi va bosimiga, suyuqlik solinadigan hajmlarning sozligiga, 
mashinaning ishchi organlaridagi injektorlarning ishlashini nazorat qilish kerak. Ish joylarida 
havoning  gazlashganligini  kamaytirish  uchun  agregat  yurishining  oxirida  nasosni  o’chirib, 
ishchi 
organlarini tuproqdan chiqarmasdan, 8-12 m yurgandan so’ng mashinani transport holatiga 
keltiriladi. Halokat holatlarda (suyuqlik shlanglari yoki nasos korpusi yorilsa) haydovchi darhol 
xavfsiz  hududga  chiqishi  va  ShHV  kiyishi  shart,  xavfli  hududdan  darhol  odamlarni  va 
hayvonlarni 
chiqarish choralarini ko’rishi lozim. 
Suyuq ammiak bilan ishlaydigan mashina va transport vositalari xavfsizlik choralariga 
qat’iy rioya qilingan holda maxsus ustaxonalarda ta’mirlanadi. Suyuq ammiak uchun idishlarni 
sinovdan  o’tkazish  va  texnik  hujjatlashtirish,  yuqori  bosim  ostida  ishlaydigan  idishlarnikidek 
olib 
boriladi.  Sisterna  ichini  nazoratdan  o’tkazish  yoki  ichida  birorta  ishni  bajarish  ikki  ishchi 
bilangina 
olib boriladi (birinchi ishchi ehtiyotligi uchun), ular kombinzonlar, rezina etiklar va shlangli gaz 
niqoblari bilan ta’minlangan bo’lishlari lozim. Ammiak tashiydigan agregatlar karbonat 
angiridli  yoki  ko’pikli  o’t  o’chirgich  va  10  l  suv  sig’adigan  idish  bilan  jihozlanishi  kerak. 
Ammiak 
bilan  ishlaydigan  mashina  va  uskunalar  ishlovchilari  maxsus  o’qitish  kurslarida  o’qigan  va 
malaka 
oshirgan bo’lishlari shart.