Хфх лек Хосилбеков

3.Maishiy xizmat tarmoqlaridagi halokatlar: 
• Gaz tarmoqlari, suv saqlagichlar, suv tarmoqlari, kanalizatsiyalar; 
• gaz tozalash, biologik tozalash inshootlari va maishiy xizmat tarmoqlariga kiruvchi barcha 
ob’ektlar; 
• atmosferani, yerni ustki qismini, yer osti va yer usti suvlarini zaharlash, aholi salomatligiga 
salbiy ta’sir ko’rsatish darajasida namoyon bo’ladigan halokatlar. 
4.Kimyoviy va radiatsion xavfli ob’ektlardagi halokatlar: 
• kimyoviy va radiatsion xavfli inshootlardagi halokatlar deganda kuchli ta’sir qiluvchi 
zaharli moddalarning atrof - muhitga tarqalishi, radioaktiv moddalardan foydalanish va 
saqlash tartiblariga rioya qilmaslik tufayli favqulodda vaziyat vujudga kelishi tushuniladi. 
Favqulodda vaziyat natijasida zaharli va zararli moddalar ta’sirida odamlar, hayvonlar, 
o’simliklar ko’plab shikastlanadi. 
9.1-rasm. Atom elektorostantsiyasi tuzilishi 
1- yadroviy zanjirli reaksiya sarkafagi 2-haydash va so’rish nasoslari; 3-suv ta’minot tizmi; 4- 
bug’ turbinalari xonasi; 5-generator 
143 
Mahsulot tayyorlashda ishlatiladigan mashinalar, jihozlar, texnologik tizimdagi uskunalar 
majmuasidagi nosozlik, elektr bilan ta’minlashdagi nosozlik, binolar, qurilmalardagi nosozliklar 
tufayli vujudga keladigan voqeaga – halokat (avariya) deyiladi. 
Transport turlarining o’zaro to’qnashuvi, korxonadagi texnologik nosozliklar, moddalarni 
saqlashda yo’l qo’yilgan xatoliklar, terrorchilar harakati tufayli sodir bo’ladigan halokatlar 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

natijasida tez ta’sir etuvchi zaharli moddalar atrof - muhitga tarqalishi mumkin. 
Katastrofa
-halokat bo’lib, halokatdan farqli holda halokat qamrovi kengroq va odamlar 
halok  bo’lishiga  olib  kelgan  voqeaga  aytiladi.  Poyezdlarning  o’zaro  to’qnashishi,  samolyot 
halokati, 
sanoat korxonasida sodir bo’lgan halokatlar tufayli atrof - muhitning yomonlashuvi, insonlar 
qurboni, talafot darajasining ortib borishi -hammasi bu turdagi halokat turiga xos xususiyatdir. 
Misol tariqasida Chernobilda 1986 yili 26-aprelda sodir bo’lgan halokat natijasida vujudga 
kelgan favqulodda vaziyatni keltirish mumkin. Ya’ni matbuotda yozilishicha, Chernobil hodisasi 
tufayli  ana  shu  shaharchada  falokatning  dastlabki  daqiqalarida  30000  kishi  hayot  bilan 
vidolashdi. 
Radiatsiya  asorati  keyinchalik  yana  30  ming  kishining  o’limiga  olib  kelgan.  Radioaktiv 
zarrachalar 
Ukrainaning 11 viloyatiga tarqalgan.