Хфх лек Хосилбеков

Asosiy vositalar - yong’inga o’t o’chirgich moddalarni (suv, ko’pik, kukun, karbonat
angidrid gazi va boshq.) sepish uchun belgilangan. Bularga avtomobil, avtosisterna, motopompa, o’t
o’chirgichlar va boshqalar kiradi.
Maxsus vositalar - yong’inni o’chirishda maxsus ishlarni bajarish uchun ishlatiladi. Ularga avtonarvonlar va tirsakli ko’targichlar, yoritish va aloqa avtomobillari, shuningdek operativ avtomobillar kiradi.
8.7-rasm. Yong’inni o’chirishning maxsus vositalar
Yordamchi vositalar - yong’inni o’chirishdagi ishlarni bajarish uchun etarli sharoit
yaratadi. Bularga avtosuv quygichlar, yuk avtomobillari, avtobuslar, traktor va boshqa mashinalar
kiradi.
Birlamchi o’t o’chirish vositalari- yong’in boshlanganda alangani keng tarqalib ketmasligini to’xtatish va o’chirish uchun qo’llaniladi.
Ishlab chiqarish korxonalariga va qishloq xo’jaligi mashinalari uchun zarur bo’lgan birlamchi o’t o’chirish vositalariga talab O’zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo’jaligi Vazirligining 1998 yil 12 iyundagi № 44 3-5-21 sonli qaroriga asosan aniqlanadi.
O’t o’chirgichlar - yong’in boshlanish vaqtida o’chirish uchun qo’llaniladi. O’t o’chiruvchi moddalarning tarkibiga qarab o’t o’chirgichlar ko’pikli, gazsimon, suyuq, kukunsimon guro’hlarga
bo’linadi.
Yong’inni o’chirish vositalari ishlab chiqarish binolari joylashgan maydonda maxsus
taxtalarga (shitlarda) terib qo’yiladi (8.13-rasm). To’siqlar imoratlar orasidagi masofadan 100m
o’tga xavfli materiallar saqlanadigan joydan 50m oraliqda qo’yiladi. Yong’in o’chirish vositalari
qizil rangda bo’ladi, undagi yozuvlar esa oq rang bilan yoziladi.
Bundan tashqari, yong’in tarqalib ketamaslikgi va o’z vaqtida lokalizatsiya qilish uchun sprinkler qurilmalaridan ham keng foydalaniladi (8.8, 8.9, 8.10-rasmlar). Sprinkler qurilmalari suv
quvurlari tarmog’idan iborat bo’lib, imoratni shipiga purkagich-kallaklar (forsunkalar) quvurlarga
burab mahkamlanadi. Bu tarmoqqa suv quvurlar yoki idishdan nasoslar yordamida suv beriladi.
Qurilmaning asosiy qismi - sprinkler purkagich-kallak hisoblanadi (8.9-rasm). Harorat belgilangan
qiymatdan oshib ketganda unga o’rnatilgan oson eruvchi metall erib ketadi va suv yo’li ochiladi. 132
Suv sprinkler kallagiga urilib maydalanib atrofga sochiladi. Kallakdagi o’rnatma 72°, 95°, 141° va
182° haroratga mo’ljallangan. Sprinklerlarni shunday joylashtirish kerakki, har bir kallak 12 m2 pol
yuzasiga va yong’in xavfi yuqori bo’lgan joylarda 9 m2 yuzaga suv sochilishga mo’ljallangan bo’lishi kerak (8.8-rasm).
8.8-rasm. Suv sprenkler qurilmasining 8.9-rasm. Yengil eruvchan metall qulfli o’rnatish sxemasi sprinkler kallagi
1- sprinklerlar; 2-taqsimlovchi quvurlar; 1-shtutser; 2-bronza halqa; 3- metall 3-ta’minlovchi quvur; 4- xabar beruvchi; diafragma; 4-shisha sharcha- qopqoq; ovozli qurilma; 5 –signal qurilmasi 5-yengil eruvchan metalldan yasalgan qulof; 6- suvni sochib beruvchi rozetka.
8.10-rasm. Sprinkler qurilmasini ishlash printsipi sxemasi
1-suv havzasi; 2-asosiy suv ta’minlagich; 3-suv yo’naltiruvchi nay; 4-yordamchi suv ta’minlagich;
5-nazorat-signal klapani; 6-signal beruvchi asbob; 7-taqsimlovchi nay; 8-sprinklerli suv yog’dirgich.