271
2. Oshqozon ichak sindromi – ichaklar yallig‗lanish xisobiga hayot uchun kerakli moddalar
(asosan yog‗lar)ni so‗rilishi susayadi. Bu ich kelishini buzilishi: goh qotishi, go o‗tib ketishiga sabab
bo‗ladi.
3. Muskullar va bo‗g‗imlardagi og‗riqlar – ayrim turdagi parazitlar yoki ularning kistalari
muskullarda va bo‗g‗im suyuqligida ham yashashi mumkin.
4. Allergik reaksiyalar – ichakda faoliyat kechirayotgan parazitlar, ularning kistalari va xati
faoliyati toksik maxsulotlari ichak devori orqali qonga so‗riladi. Bu immun tizimni kuchayishi va
organizm uchun yot moddalarga qarshi kurashuvchi qonning shaklli elementlari eozinofillarni
ko‗payishiga sabab bo‗ladi.
5. Granulema - bu donador o‗smasimon xosilalar hisoblanib, parazitlar to‗plamidan hosil bo‗ladi.
Ular ichki a‘zolardan ichak devorlari, o‗pka, jigar, qorin bo‗shlig‗i va bachadonda paydo bo‗lishi
mumkin.
6. Anemiya –bir qator ichak parazitlari ichak devorlariga o‗z so‗rqichlari bilan yopishib olib
organizm uchun kerak bo‗lgan foydali moddalarni so‗rib olishi hisobiga kuzatiladi.
7. Asabiylashish – parazitlar qonga ma‘lum miqdorda o‗z zaxarlarini chiqaradiva bu toksinlar
asab tizimiga salbiy ta‘sir ko‗rsatib uni qo‗zg‗atadi.
Fassiolalar (so‗ruvchilar) tor doirada ixtisoslashgan bo‗lib, asosan, hayvonlar tanasida tekinxo‗r
bo‗lib yashaydi. Ular o‗t yo‗llari va o‗t pufagida hayot kechiradi. Shimoliyfassiolaninguzunligi 2-3
sm., janubiyfassiolalaranchakattabo‗lib, uzunligi 3,3-7,6 sm. keladi.
Bu so‗ruvchilarning tabiatda yashashi uchun ikkita xo‗jayini bo‗lishi zarur: shakllanishining
boshlang‗ich davri o‗tishi uchun oraliq va tekinxo‗rlarning to‗liq rivojlanishi uchun esa oxirgi
xo‗jayini bo‗lishi kerak. Suvdagi shilliq qurt va shunga o‗xshash suv jonivorlari oraliq xo‗jayin,
o‗txo‗r hayvonlar, cho‗chqalar, kemiruvchilar, ba‘zan odam oxirgi xo‗jayin bo‗lib xizmat qiladi. Yetuk
parazitlar oxirgi xo‗jayinining jigariga juda ko‗p tuxum qo‗yadi. Tuxumlar o‗t suyuqligi bilan xo‗jayin
ichaklariga o‗tadi va axlat bilan tashqariga chiqadi. Fassiolalar tuxumining rivojlanishi uchun oftob
yaxshi qizdiradigan, o‗simlikka boy hovuz, ko‗l, halqob, sekinoqadigan soy suvi eng qulay makon
hisoblanadi. Qulay sharoitda qo‗yilgan tuxumlardan 10-18 kundan keyin harakatlanish organi –
ipsimon o‗siqlari bo‗lgan kichik (mikroskopik) serharakat qurtlar paydo bo‗ladi. U o‗ziga makon izlay
boshlaydi, rivojlanishi uchun qulay joyga joylashadi. Suvda yuruvchi quloqqa o‗xshash shilliq qurtlar
anashunday makon hisoblanadi. Lichinka himoyasiz shilliqqurt tanasiga kirib, jigariga o‗rnashib oladi.
Bu yerda u rivojlanib, yanada kattaroq lichinka – serkariyga aylanadi. Serkariyning yanada
tekinxo‗rlik qilishi uchun boshqa jonivor tanasi talab qilinadi. Dumli lichinka – serkariy shilliqqurt
tanasidan chiqib, biroz vaqt tez harakat qilib, biror suv osti o‗tiga yopishib oladi, dumini ajratib
tashlaydi va o‗ziga xos himoya po‗stlog‗iga yashiringan holda o‗zi tekinxo‗rlik qiladigan jonivorni
kutadi. Lichinkalar o‗t yoki suv bilan hayvonlar yoki odam organizmiga o‗tib, po‗stlog‗ini tashlaydi,
ichak devoriga yopishib, qon yo‗li orqali jigarga o‗tadi. Fassional so‗rg‗ichi bilan yaxshi o‗rnashib
olib, zo‗r berib oziqlanadi va uch- to‗rt oydan keyin jinsiy yetiladi. Fassiolalar o‗n yilgacha
organizmda tekinxo‗r holda yashashi mumkin. Bu kasallik O‗zbekistonda ham kengtarqalgan.
Mahsuldor mollarning 36,6 foizi fassiolyoz bilan kasallangan. Odam ham fassiolyoz bilan og‗rishi
mumkin, buning ustiga dard juda og‗ir kechadi. Odamga ko‗zga ko‗rinmas lichinkalar mavjud bo‗lgan
hovuz, ko‗l, halqob suvini ichganda yuqadi.
Ba‘zilar turli suv o‗simliklari mazasini tatib ko‗rishga odatlanishgan yoki suv manbalari
qirg‗og‗iga kelib qolishsa, o‗ylamay-netmay, o‗tlarni yulib, shirali poyasini chaynab ko‗radilar.
Fassiolyoz havfli kasallikka aylanishi mumkin. Masalan, Fransiyaning Lion shahri yaqinida bu
kasallik bilan 500 odam kasallangani qayd qilingan. Bunga aholining yovvoyi holda o‗suvchi kress-
salat o‗tini iste‘mol qilishi sabab bo‗lgan.
O‗zbekistonda fassiolyoz bilan og‗rish nisbatan kam uchraydi. 1928-1976 yillar mobaynida 40
kishining fassiolyoz bilan og‗riganligi qayd qilingan. Odamlar kasallanishining oldiniolish uchun
oqmaydigan suv manbalaridan olinadigan suvni, albatta, qaynatishi, o‗simliklarni yaxshilab yuvib,
iste‘mol qilishi zarur. Chorva mollarini kasallanishdan saqlash uchun vaqti-vaqti bilan suvloqni
o‗zgartirib turish, botqoqlik hosil bo‗lishi va qurtlarning to‗planib qolishiga yo‗l qo‗ymaslik zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: 
