Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

Қарши шароитида 
Lagerstroemia indica
 L. ва 
Caesalpinia gilliеsii
 Wall. ни
фенологик фазалари
Ўсим 
лик 
тури
Фенофаза даври 
Кузатув йиллари 
2010
йил 
2011
йил 
2012
йил 
2013
йил 
2014
йил 
Lage
rst
roemia i
n
dica
 L.
 
 
Куртак бўртиши 02.04 
07.04 
10.04 
12.04 
08.04 
Барг ѐзилиши 
10.04 
12.04 
16.04 
18.04 
14.04 
Ғунчалаш 
15.05 
22.05 
25.05 
28.06 
20.05 
Гуллаш 
даври 
Бошланиши 
20.05 
01.06 
04.06 
10.06 
29.05 
Ялпи гуллаши 
10.06 
15.06 
18.06 
10.07 
15.06 
Тугаши 
27.10 
20.10 
25.10 
25.10 
27.10 
Давом этиши 
(кун) 
153 
146 
134 
137 
154 
Баргнинг кузги ялпи 
сарғайиши 
29.10 
03.11 
02.11 
25.10 
05.11 
Хазонре
з 
лик 
даври 
Бошланиши 
4.11 
6.11 
5.11 
29.10 
07.11 
Тугаши 
18.11 
20.11 
22.11 
20.11 
27.11 
Уруғнинг ҳосил бўлиши 
3.08 
14.08 
15.08 
17.08 
15.08 
Меванинг ялпи пишиши 
07.11 
10.11 
15.11 
17.11 
20.11 
Вегетация даври (кун) 
220 
216 
212 
213 
225 
C
ae
salpi
n
ia gi
lli
еsii
 Wal
l.
 
 
Куртак бўртиши 15.03 
20.03 
25.03 
27.03 
17. 03 
Барг ѐзилиши 
25.03 
29.03 
5.04 
07.04 
26.03 
Ғунчалаш 
10.04 
18.04 
18.04 
22.04 
20. 04 
Гуллаш 
даври 
Бошланиши 
18.04 
28.04 
03.05 
10.05 
29.04 
Ялпи гуллаши 
10.05 
10.05 
20.06 
10.07 
10.05 
Тугаши 
21.12 
04.12 
06.12 
5.12 
10.12 
Давом этиши 
(кун) 
236 
218 
220 
176 
230 
Хазонре
злик 
даври 
Бошланиши 
28.11 
28.11 
28.11 
4.12 
30.11 
Тугаши 
28.12 
22.12 
5.12 
25.12 
27.12 
Уруғ ҳосил бўлиши 
20.05 
25.05 
25.05 
03.08 
25.05 
Меванинг ялпи пишиши 
20.06 
7.07 
28.06 
1.09 
8.07 
Вегетация даври (кун) 
282 
278 
250 
275 
270 
Кеч кузда ҳаво ҳароратининг пасайиши билан лагерстремиянинг ѐрқин – ялтироқ яшил 
барглари сарғиш - қизғиш ва қизил рангга кириб, ўсимликка ўзига хос кўриниш беради. 
Баргларининг сарғайиши (хазонрезгиликни бошланиши) 4.11 – 10.11 га, тўлиқ тўкилиши эса 
ноябрь ойининг ўрталари 18.11 – 22.11 га тўғри келди.
Caesalpinia gilliesii
Wall. да март ойининг ўрталарида куртак уйғонди ва орадан 10 – 12 
кун ўтгач, яъни 25 – 27.03 да ўсимлик тўлиқ барг билан қопланди. Барг ѐзилиши давомида 
аввал учки, бироз вақтдан сўнг ѐн новдалар ўсишни бошлади. Қарийб 22 – 25 кундан сўнг, 
яъни, 10.04-15.04 да ўсиб етилган вегетатив новдаларнинг учки қисмида генератив ғунчалар 
пайдо бўла бошлади. Апрель ойининг охирги ўнкунлигида, аксарият май ойининг дастлабки 
ўнкунлигида 18.04 – 3.05 да ғунчалар тўлиқ шаклланиб, гуллар очила бошлади. Орадан 15 – 18 
кун ўтиб, ялпи гуллаш жараѐнига кирди. Шу аснода ўсимликда янги гулғунчалар ҳосил 

---

157 
бўлаверди ва гуллаш давомийлиги то сентябр, октябр ойигача давом этди. Очилган гулларда 7 -
8 кун ўтгач 20.05 – 25.05 да дастлабки дуккаклар пайдо бўлди. Бу даврда ўсимликда гуллаб 
тугаган, гуллаѐтган ва эндигина ҳосил бўлаѐтган гул ва ғунчаларни кўриш мумкин. Мевалари 
қисқа муддатда шаклланиб, ҳаво ҳароратига боғлиқ ҳолда 20.06 – 28.06 да пишиб етилди. Пиша 
бошлаган мевалар оч яшил рангда, пишиб етилганлари эса сарғиш - яшил ѐки тўқ сариқ рангда 
бўлади. Тўлиқ пишган мевалар июнь ойининг охирида, яъни ўз вақтида териб олинмаса иссиқ 
ҳарорат ва шамол таъсирида қорин томонидан дорзевентраль типда чатнаб ѐрилиб, ичидаги 
уруғлари сочилади. Меваларни чатнаши асосан кечки 17
00
– 19
00
соатларда кузатилди. Катта 
ѐшдаги буталар бир вегетация давомида об – ҳаво шароитига боғлиқ ҳолда 4-5 цикл қайта- 
қайта новдалар ҳосил қилди. 
Caesalpinia gilliеsii
Wall. барглари дастлабки совуқ тушгунга 
қадар, яъни, кузнинг охири ва қишнинг ўрталари 30.11–28.12 гача тўкилмай туриши кузатилди. 
Баргларини то дастлабки совуқдан зарарланмагунича яшил ҳолида сақлаб турди. Ҳарорат 
кескин пасайиб, тупроқ музлаш даражасига етиб, ўсимлик совуқдан зарарланганда ҳам фақат 
баргларидаги ѐнбаргчалари тўкилди. Барг бандининг аксарият қисми келгуси йилнинг 
баҳоригача ўсимлик танасида сақланиб қолди. Бу барг бандлари баҳорда вегетация бошланиши 
олдидангина тўкилиб, янги куртаклар ўсишни бошлади. 
Шундай килиб, 
Lagerstroemia indica
L ва 
Caesalpinia gilliesii
Wall. Қарши шаҳри 
шароитида ўз мавсумий ривожланишини табиий ареалига мос равишда ўтказади.