Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (III- qism) 
Alisher Navoiy 
57 
http://ziyonet.uz/ 
Menga ular shunday ishlarni buyurishadiki, bajarish oson emas; uni bajarishning sira 
imkoni yoʻq. Uzr aytsam, hammalariga qattiq botadi; yaxshi gapirsam, achchiqlari keladi. 
Ularga osmonlarcha xayru ehson koʻrsatsang ham, har osmonni ular bir xashakcha 
koʻrishadi. Kimning koʻzini tamagirlik katta qilib ochgan boʻlsa, bir qatra ham, butun bir 
daryo ham unga bari birdir. Berganingni olib, yana norozilik ham izhor qiladi. Koʻp 
bergan boʻlsang ham oz deydi. Har biri oʻzicha soʻz soʻzlash ishtiyoqida; oʻzicha soʻz 
soʻzlash bilan birga yuzta niyati bor. Birovning Rustamcha kuchi, Hotami Toyicha 
himmati, qoʻlida Qorunning boyligicha boyligi boʻlsa ham ularni rozi qilish qiyin. 
Menda bu narsalarning birontasi yoʻq. Zaiflik uyida dard bilan hamnafasman. Shuncha 
gʻamu mehnatim boʻla turib, men ularga extiyot bilan savol-javob qilaman. Tabiiy 
kasalligimning oʻzi ham bir sari, ular bilan muomala qilish ham bir sari boʻlib, kuni bilan 
tomogʻim qurigani qurigan. Kechasi esa uyqum qochib, farogʻatsizman. Kunduzi boʻlsa 
yana ahvol shu; kech kirdi deguncha, yana oʻsha xol. 
Kimningki vaqti shu xilda tang boʻlgach, yaxshi she’r yozishga uning qachon imkoni 
boʻladi? Bu yaratgan nazmim eng sof dur darajasida boʻlmasa, men bu yozganim uchun 
kechirim soʻrashga haqliman. Vaqtimning iplari qisqa boʻlib, men uni koʻnglim 
xohlagandek uza olmadim. U shu xilda yaratilgandan keyin unga ortiqcha 
martabajperdan boʻladi. U qanday qilib el orasiga xoy-xuy soladi-yu, qanday qilib 
hamma tomonga uzundan-uzoq dovrugʻi ketadi! 
Menga yetarli imkon boʻlganda, bir kecha-kunduz davomida bir-ikki nafas mehnatdan 
qutulib, dam olib, koʻnglimdagidek osoyish topganimda, xilvat bir goʻshada oʻltirib, 
ta’bim faqat fikrlash bilan band boʻlganda, durdona nazm yaratish bilangina shugʻullanib, 
xayol dengizida gʻavvoslik qilganimda, unda yurganimcha yurib, u dengizdan 
xohlaganimcha olganimda edi, bu sohani tushungan odamlar undan nazm degani qanday 
boʻlishi kerakligini bilib olgan boʻlishardi. Hayotda eng muxim bir narsadan-ku, choʻntak 
quruq qolgan edi; ijod sohasidagi orzu amalga oshmasa, aybi yoʻq. 
Shu xilda men bu navoni kuylab turarkanman, bir pok fikrli oqil nogah menga dedi: 
— Ey qalami ojizlik siyoxiga botirilib, insof xatiga boshini qoʻygan odam! Sening 
zaifligingga Xudoning oʻzi quvvat beradi. Insofing koʻrinishlariga yuz ofarinlar boʻlsin. 
Sen bayon qilib bitgan narsa shuni koʻrsatadiki, sen bundan ham yaxshi yoza olasan. 
Oʻzing aytgandek yuqori qilib, istaganingdek yoqimli etib yozganingda, unga bozor 
bundan ham katta, butun olam unga xaridor boʻlgan boʻlur edi! Shunday boʻlsa ham, u 
jahon boʻylab savdoda; ovozasi butun borliqni toʻldirgan. Bu jahonning bezagi undan, 
dengiz va kondagi gavharlar ziynati ham undan. Shohning otidan u sharofat topdi; chunki 
saxovat quyoshi ham Xudoning soyasi boʻlmish podshoh oti tufayli yuz beradi. Uning asl 
zoti sharofat dengizini tashkil etgan boʻlib, bu dengizdagi gavhar esa uning nomidir. 
— Ey nomiga adolat tangasi zarb qilingan, zotiga hukmdorlik xutbasi oʻqilgan shoh! 
Sendan uyalib, osmon xalqa shakliga kirdi; sening noming quyoshning uzugiga bitilgan. 
Sening madxingni yozish uchun men kimman?! Bu - bir zarra osmondan joy olgani bilan 
tengdir. Qatra oʻzining qatralik darajasini bilishi kerak. U oʻz borligini dengiz bilan teng 

---