Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (II- qism) 
Alisher Navoiy 
 
24 
http://ziyonet.uz/ 
U oʻz husni bilan ibodat qiluvchini ham yoʻldan ozdirsa, husniga shirin soʻzligi zeb berib 
tursa, shu husnu malohat bilan gapirib, oʻtkir soʻzligini qoida bilan bayon etsa -bunday 
goʻzal butun odamzod jinsiga oʻt yoqadi, butun odamzodni emas, butun olamni 
yondiradi. Har lahzada odamlarni oʻldirib, kuydiradi, inson zoti borki, hammasini 
oʻrtaydi. 
Bazmda har qanday sozanda dilkash kuylami ijro etib, kuyda qancha yaxshi takrorlar, 
mashqda qancha yaxshi naqarotlar boʻlmasin, tushungan odamlar undan toʻla 
qanoatlanadilar. Kuy ijrosi choʻzilib ketsa, ularga malol ham keladi. Bu kuy orasida 
joyini topib, Navoiy soʻzi bilan bir gʻazal ashula qilib aytilsa, soʻzlar olov purkab, 
tinglovchilar qalbini mung bilan ezsa, u vaqtda sen bazmdagi toʻpolonni koʻr! 
Mayxonadagi gʻavgʻolarni tomosha qil! Yoqa yirtish qanday boʻlishini koʻr, figʻon tortib, 
oʻzini oʻldirganlarga boq! 
Durning bir donasi bilan bogʻliq gapga ishonma, soʻzni jahon dengizidagi haqiqiy 
durdona deb bil. 
Qalam soʻzni sharxlab yozgan shuncha gaplar nasrga oiddir. Nazmdagi soʻzning xossasi 
bundan ham boshqacha. Oddiy soʻzlashuvda yolgʻondan e’tiborsiz narsa yoʻq. Lekin 
nazmdagi yolgʻon (mubolagʻa)ni donolar ham ma’qul koʻradi. Oʻz joyida tizilib turgan 
tishlar durday yaxshi koʻrinadi. Ular sochilib ketguday boʻlsa, qanday qimmatga ega 
boʻlishi mumkin?! 
Gul va daraxtlar bogʻda soiim koʻrinadi. Togʻda esa ular hammasi oʻtin hisobidadir. 
Nasrda sochilib yotganligi kishini noxush qilsa, she’rda mavjud tartib-qoida koʻngulni 
xursand etadi. Bandalarini kechiruvchi Xudo ularni xilma-xil qilib yaratar ekan, ularning 
har qaysisini boshiga bir-biridan farq qiladigan toj bilan paydo qilgan. Shoh gulshanda 
bazm qurib, shodlik yoʻlini tutadi. Har kishi oʻz darajasini bilib oʻtirsa, yigʻinda tartib-
intizom boʻladi. Bordi-yu ichkilik aqlini yeb, shoh oʻz yoniga eshik ogʻasini tortsa yoki 
qul oʻz begi bilan adi-badi aytishadigan boʻlsa, unday bazmda tagʻin qanday xalovat 
boʻlishi mumkin?! 
Shohmot taxtasiga donalarni toʻkkan odam bir necha yogʻoch parchalarini uyadi. Birov 
ikki tomonga u donalarni ikki qatordan qilib tersa, u chiroyli koʻrinadi. Shohmotning ikki 
tomonidagi ikki qator xuddi ikki misra she’rga, toʻrt qator esa she’rning ikki matlaiga 
oʻxshab ketadi. Bundagi har dona ajoyib muammo boʻlib, ularning zimnida otlar ham 
paydo boʻladi. Odam qancha toʻgʻri fikr qilmasin, bunda ozgina parishonlikka yoʻl 
qoʻysa, otning yurishi tufayli mot boʻlib qolishi mumkin. 
She’r daftari ham bir-biriga bogiangani uchun uning varaqlari gulzordagi gulday toza. 
Daftarning ipi soʻkilsa, uning varaqlarini shamol har tomonga uchirib yuboradi. 
Gulshanda gullarning saf tortib ochilib turishi, bu - nazm; ularning yerda sochilib-

---