Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (II- qism) 
Alisher Navoiy 
 
75 
http://ziyonet.uz/ 
— Ha, bu konda bitta dur desang yuztasi topiladi; bu ummondan yuzta desang mingtasi 
topiladi. Lekin bularning orasida shundayi borki, u butun jahonni yoritib turadi. Bu 
dengiz ostidagi eng noyob dur oʻshanisidir. Oʻsha dur agar oʻz jamolini koʻrsatadigan 
boʻlsa, unga yana bir shunaqasini qoʻshish imkoniyati yoʻq. Sofdil odamlar u javharning 
otini soʻrasalar, oh chekib, «Vafo gavhari!» deb javob ber. 
Ha, bu noyob dur vafomikan? Vafo boʻlmasa, mehrigiyomikan? Yoʻq, uni mehrigiyo 
ham dema, anqo deb ata, javharning yolgʻiziyu durri yagona deb ata. U quyosh yuzidagi 
chiroyli xatga, tun sochining oʻrimidagi mushki totorga ham oʻxshab ketadi. Birovning 
qoʻliga durning kattasi tushib qolsa, bu uning joni javhariga xavf boʻlgani kabi, kimda 
vafo gavhari bor ekan, doim azob-uqubat unga yordir. 
Bunday odam kimni koʻrsa oʻzini unga doʻst deb biladi; unga oʻzining mehrini, 
gavhardan qimmat vafodorligini izhor etadi. U kishi yaxshi odammi, yomon odammi, 
baxti kulganmi, yoʻqmi, bundan qat’i nazar, unga beixtiyor shafqat koʻrsatadi. Bunday 
odam bamisoli koʻzlarga nur bergan quyoshga oʻxshaydi. U koʻzlarni yoritadiyu, lekin 
buni u oʻzi anglamaydi. Bunday odam goʻyo oʻz dur qatralarini yoʻl-yoʻlakay sochib 
ketayotgan bulutga oʻxshaydi. Lekin u bu qilmishi tufayli gul ochilishidan bexabardir. 
Gul oʻzining bogʻni bezab turganini, isi dimogʻni muattar etishini qayoqdan bilsin. Oʻt 
ham oʻzining hamma narsani yondirishidan bexabar. Ichkilikning ham odamni mast 
qilgani bilan nima ishi bor? Kimda-kim shu gavhardan boshqa gavharga ega boʻlmasa, 
shunday ishlarni qila beradi-yu, lekin oʻzining xabari boʻlmaydi. 
Bu vafo gavhari qancha sharofatli boʻlmasin, unga bir qancha gʻaliz sifatlar ham xos. 
Qaysi bir kishida bu gavharning boriigi ma’lum boʻlsa, uning boshiga gavhar oʻrniga 
toshlar yogʻiladi. Kishi birovga birorta yaxshilik qilgan boʻlsa, evaziga ming jafo koʻrsa 
ham, jafodan qutula olmaydi. Mevali daraxtning shoxi qancha meva bermasin, tergan 
kishi unga shuncha koʻp tosh otadi. Kon qancha koʻp pok gavhar bersa, konchi uning 
koʻksini shuncha koʻp chok qiladi. Sham uyning ichu tashini qancha yaxshi yoritsa, uy 
egasi uning boshini shuncha koʻp uzadi. 
Bu davr shunday oʻziga xos bir davrki, muhabbatning qoʻli bilan panjalari orasida 
butunlay majaqlandi. Quyosh ham boshdan-oyoq mehrdan iborat boʻlgani uchun har 
kecha osmon uni yerga kirgizib yuboradi. Qalam vafodan baxs olib borgani uchun falak 
muftisi uning yuzini qora qildi. Tezkor osmon choh boshida aylanadi; quduq esa unga 
tomogʻidan boʻgʻib, dushmanlik qiladi. 
Evohki, osmon yengiltaklik bilan aylanishni odat qilgandan buyon bu dunyo uning oldida 
choʻloq bir cholday turadi. Mexr ahliga javr qilish odatmi? Qoida oʻzi shunaqami? Lutfu 
vafo yoʻlida kim oʻzini gardga aylantirsa, buning evaziga unga darddan boshqa narsa 
yoʻqmi? Kimki vafo yoʻlida boshini bersa, nahot unga toʻlov dakki boʻlsa! Yoki bu 
zamon odamlariga birovning asalini olib, uning ogʻziga zahar quyish asosiy oʻlchov 

---