Hayotiy faoliyat havfsizligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA

MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI

SAN’ATSHUNOSLIK FAKULTETI

HAYOTIY FAOLIYAT XAVFSIZLIGI YO’NALISHI

II BOSQICH TALABASI

ABDULHAMIDOV FARHODNING

“HAYOTIY FAOLIYAT HAVFSIZLIGI” FANIDAN

“SEL KELISHI MUMKIN BO’LGAN HUDUDLARDA EVOKUATSIYA TADBIRLARINI OLIB BORISH ”

MAVZUSIDAGI

KURS ISHI

Kurs ishi rahbari:

MAVZU: Sel kelishi mumkin bo’lgan hududlarda evokuatsiya tadbirlarini olib borish

REJA:

1. 
   Kirish.
   
2. 
   Asosiy qism: 1.Tabiiy tusdagi favqulotda vaziyatlarni yuzaga kelish
   

sabablari

2.Sel haqida umumiy ma’lumot

3. Sel kelishini oldini olish

4.Sel kelishi havfi bo’lgan hududlarda evokuatsiya tadbirlarini

olib borish

3. 
   Xulosa
   

KIRISH

1. Tabiiy tusdagi favqulotda vaziyatlar

Sodir bo`ladigan xar qanaqa tusdagi tabiiy ofatlar mamlakatning iqtisodiyotini izdan chiqishiga, ko`plab insonlarning o`limiga yoki xayot faoliyatining buzilishiga, tabiatning zararlanishiga va boshqa salbiy oqibatjarga olib keladi. Butun jahon “Qizil Xoj” hamjamiyati tashkilotining ma`lumotlariga qaraganda tabiiy ofatlardan ko`rilayotgan moddiy va ma`naviy zarar miqyosi butun dunyoda yuqori tezlikda ortib bormoqda. Ayniqsa, o`tgan XX asrda tabiiy ofatlardan 11 mln. dan ortiq insonlarning o`limi va juda katta miqyosda moddiy zararlar ko`rilgan.

Shunga o`xshash xolat XXI asrning o`tgan 8 yili davomida xam kuzatildi. Jumladan, 2004 yil Xind okeanidagi “ Sunami ” dan - 300 ming; 2005 yil AQSHdagi “ Katrina ” to`fonidan - 200 ming; 2005 yil Kashmirdagi (Pokiston) yer silkinishidan - 78 ming; 2008 yil “Myanma” to`fonidan 130 ming; 2008 yil Xitoydagi “Sechuan” yer silkinishidan 62 mingdan ortiq odamlarning o`limi yuz berdi.

Tabiiy ofatlar, sanoat avariyalari, transportdagi halokatlar, urush vaqtida dushman tomonidan turli qurollar ishlatishi aholining ko‘plab guruhlari sog’lig’i va hayotiga xavf tug‘diruvchi vaziyat vujudga keltiradi. Bu aytib o’tilgan barcha falokatlarni FAVQULODDA VAZIYAT nomi bilan atash qabul qilingan. Umumiy holatda FV deganda aholining hayotiy faoliyatiga, jamiyatning iqtisodiga, ijtimoiy sharoitiga va tabiatga sezilarli salbiy ta ’sir etadigan va qaror topgan

Jarayonlarni yoki hodisalarni qatiy o ‘zgartirib yuboradigan,kutilmaganda sodir bo’ladigan vaziyat tushuniladi.

Har bir FV o‘zining fizik mohiyatiga, faqat o‘ziga xos kelib chiqish sabablariga, harakat kuchlariga, rivojlanish xarakteriga, odamga va uni o‘rab turgan muhitga ta’sirining o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Bulardan kelibchiqib,FV larmurakkab hodisalarning tabiati va xususiyatigaqarab, har xil xarakterli tomonlarini yorituvchiko‘plab belgilari asosida tizimlashtiriladi.

Xususan,amaliy maqsadlaruchunkelibchiqish sabablarining xarakteriga, xavfning tarqalish tezligiga,

oqibatlarningog‘irligiga qarab, jarohatlovchi omillarning

tarqalish hukmiga qarab, FVlar klassifikatsiyasining ust

qurilmasiqurilishi mumkin.

Kelib chiqish sabablariga qarab, FVlarning quyidagi

sinflarini ajratish mumkin: tabiiy ofatlar, texnogen

falokatlar, antropogen va ekologik falokatlar va ijtimoiysiyosiy

kelishmovchiliklar.

TABIIY OFATLAR — bular Favqulodda xaraktergaega bo‘lgan xavfli tabiiy hodisa yoki jarayonlardir, bularning natijasida aholining katta qismi kundalikhayotining o ‘zgarishi, o’lim hodisalari, moddiy boyliklarningyo‘qolishi va shunga o‘xshash ro‘y berishi boshqa holatlar bo‘lishi mumkin. Bularga yer qimirlashi, suv toshqini,sunami, vulqonlarning otilishi, sellar, yer surilishi, bo‘ronlarva to‘fonlar, o‘rmon va torflarning yonishi, qor uyumlariningsurilishi va bosib qolishi, qurg‘oqchilik, surunkali qattiqsovuq, epidemiyalar, hayvonlar orasida, o'simliklar orasida

kasalliklar tarqalishi, o‘rmon va qishloq xo‘jaligi zararkunandalarining ko‘payib ketishi va boshqa salbiyhodisalar kiradi.

Tabiiy ofatlar geologik qatlamlamning juda tez harakati (yer

qimirlashi, surilishi), yer ichki energiyasining erkinlikka intilishi

(vulqonlar, yer qimirlashi), suv sathining ko‘tarilishi (suv

toshqinlari), qattiq shamol ta’siri ostida (bo‘ronlar, siklonlar) kelib chiqishi mumkin.Ayrim tabiiy ofatlar (yong‘inlar, yer

surilishi, bosib qolishi va shunga o’xshash omillar.) odam faoliyati tufayli bo‘lishimumkin, lekin oqibati hamisha tabiat kuchlari orqali bo‘ladi.Har bir tabiiy ofat odamlar sog’lig’iga yomon ta’sir etuvchio‘ziga xos jarohatlovchi omili borligi bilan ajralib turadi.

Tabiiy ofatlardan zarar ko‘rgan odamlar soni ko‘p bo’lishi, shikkastlar darajasi turli xil bo’lishi mumkin.Odamlar, eng ko‘proq suv toshqinlaridan (40%), bo’ronlardan (20 %), yer qimirlashi va qurg‘oqchilikdan (15%) aziyat chekadilar. Qolgan 10%i esa tabiiy ofatlarningboshqa turlariga to ‘g‘ri keladi.

Favqulodda vaziyatlarxavfining tarqalish tezligi

bo‘yichaquyidagi sinflarga bo’lish mumkin:

—tasodifiy- (yer qimirlashi, portlash, transportavariyalari va h k.) ;

— shiddatli- (yong’inlar, gidrodinamik avariyalar,o’tkir zaharli gazlar otilib chiquvchi portlashlar va shunga o’xshash omillar);

— mo‘tadil (o‘rtacha) - suv toshqinlari, vulqonlarningotilib chiqishi, radioaktiv moddalar oqib chiquvchi.avariyalar;

— ravon – sekin asta tarqaluvchi xavflar (qurg'oqchilik,epidemiyalar, tuproqning ifloslanishi, suvning kimyoviy moddalar bilan ifloslanishi va h k. lar).