Hayot faoliyati

V .l. Shovqin haqida tushuncha
Odam uchun yoqimsiz har qanday tovushlar shovqin deb ataladi. Jismlarning bir-biriga urilishi, ishqalanishi va muvozanat holatining buzilishi natijasida hosil bo'lgan havoning elastik tebranishi. harakati qattiq, suyuq va gazsimon muhitda to'lqin hosil qilib tarqaladi. Bunda muhit zarralari muvozanat holatiga nisbatan tebranish hosil qiladi va bu tebranish tezligi to'lqinlar tarqalish tezligidan ancha kichkina bo'ladi.

Gazsimon muhitda shovqin tezligi quyidagicha aniqlanadi:
C gaz 'J Ц Р S t ! f ) 9

87

bunda, ц — gaz adiabati ko‘rsatgichi (havo uchun ц=1.4); Pst — gazning bosimi; p — gazning zichligi.
Normal atmosfera sharoitida (T = 293 °K va Pst = 1034 GPa) tovush tezligi С havoda 344 m /s ga teng.
Tovush toMqinlari ma’lum chegaragacha tarqalishi mumkin. Mana shu chegara oraliq tovush maydoni deb ataladi. Tovush maydonidagi har bir nuqtada havo zarralarining harakat tezligi vaqt birligida o'zgarib turadi. Bir lahzada kuzatilgan havo to'liq bosimining ta’sir kuchidan xoli bo'lgan havoning o'rtacha bosimiga nisbati tovush bosimi deb ataladi va R bilan belgilanada. Tovush bosimining o'lchov birligi Pa.