Hayot faoliyati

XV. 14. Isitish va shamollatish tizimlari
Sanoat korxonalari odatda, markaziy isitish tizimi orqali isiti-ladi. Shuning uchun bunday tizimlarning yong'in xavfi bo'lgan uchastkalarida isitish radiatorlarining murakkab turlaridan foy­ dalanish tavsiya etilmaydi. Chunki changlar truba va radiator ustki qismlarida yig'ilib qolishi, isishi natijasida qizib yong'in chiqarish xavfini kuchaytiradi.

326

Xonalari markaziy usulda isitilgan sanoat korxonalarida, havo asosan, koloriferlarda isitilib, undan keyin korxona xonalariga yub-oriladi. Bunday hollarda isitilgan havoning harorati 60 °C dan oshmasligi kerak. Ammo bunday isitish tizimida havo kanallar orqali xonalarga tarqatilgani sababli yong‘in bo‘lgan taqdirda bu kanallar orqali alanga tarqalishi mumkin. Chunki alanga va tutun butun bino bo ‘у lab tarqalib ketishi tufayli yongMn xavfi kuchayadi.
Kolorifer tizimi bilan mahalliy isitish usulini qoMlash mumkin. Bunda kolorifer isitiladigan xonaga o'rnatiladi. Sovuq havo ven-tilyator yordamida tashqaridan suriladi va kolorifer orqali o'tkazilib, isigan havo to‘gM-idan-to‘g‘ri xonaga chiqariladi. Bu tizim yongMn xavfi jihatidan xavfsizroq hisoblanadi.
Tabiiy va sun’iy shamollatish tizimlaritii sanoat korxonalari-ning asosiy va yordamchi xo‘jaliklarida oM'natilgan boMadi. Bunda shamollatish tizimlariga quyiladigan talabni bajarish muhim. Shu­ ning uchun ham shamollatishni amalga osharadigan truboprovod-larning uzunliklari yotiq yo'nalishda cheklangan boMadi, ya’ni tabiiy shamollatishda 8 m dan, mexanik shamollatishda 30 m dan oshmasligi kerak. Bu esa yongMn boMgan taqdirda uning tarqalib ketish xavfini chegaralaydi.
Agar sanoat korxonasi binolarida yongMn va portlashga xavfli moddalar boMsa, ular mahalliy shamollatish usuli bilan chiqarib yuboriladi. Bunda truboprovodlarda chiqarib yuborilayotgan mod­ daning hajmi uning portlash miqdori quyi chegarasining 50 foizi-dan oshmasligiga e’tibor berish kerak.
Bu esa ma’lum miqdordagi havo oqimini ta’minlash bilan amalga oshiriladi.
XV. 15. Issiqlik ajraluvchi jihozlarda yongMnni oldini olish
Sanoatda ishlatiladigan pechlarda katta issiqlik ajralishi nati­ jasida yongMn xavfi tugMladi. Bu xavf asosan pech yonish zonasida, unga ishlatilgan qurilish materiallarining yemirilishi, pechdagi biror kamchiliklar natijasida uning qopqoqlari va tashqi qismlarining is-siq ta’siridan buzijib ketishi, tutun o'tkazuvchi qismlarining no-bobligi natijasida paydo boMadi.

Shuning uchun ham texnologik jarayonni bajarish uchun zarur boMgan pechlarni yonmaydigan materiallardan qurilgan xonalarga o'rnatiladi.

Quritish tizimlarini ko‘pincha sexlarga joylashtirishga to‘gM'i keladi. Bunda quritilgan yonuvchi materiallning yonib ketmasligini

327

ta’minlash kerak. Qurilish tizimidagi havo almashtirish jarayonini mahalliy va umumiy shamollatish sistemalari yordamida amalga oshiriladi.

Metallarga issiqlik ishlov berishda, qizdirish (yoki sovutish) vannalaridan foydalaniladi. Bu vannalar mineral moylar va qizdirib suyultirilgan tuzlar bilan toMdiriladi. Moyning harorati shu turdagi moy uchun ruxsat etiladigan issiqlikdan oshib ketmasligi kerak. Moydan ajralib chiqayotgan bug'lar mahalliy shamollatish vosita-sida chiqarib yuboriladi.
Tuz solingan vannalarni o'tga chidamli materiallardan qilingan to'siqlar bilan to‘sib qo‘yiladi. Suyultirilgan tuzli vannalarga soli-nayotgan narsalar albatta, quruq boMishi shart. Chunki bu vannaga, hattoki, juda oz miqdordagi namning tushishi portlashga o‘xshash keskin buklanishga olib keladi. Vannadan to‘kilayotgan suyultiril­ gan tuzning yong'inga olib kelishining oldini olish zarur. Agar selitradan foydalanilayotgan boMsa, uning harorati 520 °C dan oshib ketmasligi kerak, chunki, selitra 500 °C da parchalanib, yong'inga olib kelishi mumkin.