Hayot faoliyati xavfsizligining madaniyatini shakllantirish asoslari

V.3. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatining rivojlanishini 
jamiyat -davlat darajasini baholashga uslubiy yondashish
Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyati rivojlanishini jamiyat davlat
darajasini baholashni ilmiy - uslubiy qurilmasini ishlab chiqish uchun dastlabki 
shart-sharoitlar, farazlar va chegirmalar qabul qilinadi:
1. V.1 va V.2 bo‗limlardagi xolatlarni e‘tiborga olib, madaniyat darajalarini 
quyidagi yo‗nalishlarda baholash maqsadga muvofiq:
- hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlanishi jamiyat davlat
darajasida baholashni sifat va hossalarini qayd qilib, (IV.3.bo‗limga qaralsin), 
HFXM individual darajadagi ma'muriy- hududyiy birliklarning o‗rtacha 
ko‗rsatkichini e‘tiborga olib (masalan, O‗zR sub‘ektlari bo‗yicha);
- hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatining rivojlanishini jamiyat davlat 
darajasining 
baholashni 
shakllantirish 
bo‗yicha 
xizmatlar 
darajasidan 
foydalanib;
- shunday kompleks ko‗rsatkichlar hisoblangan, masalan, ijtimoiy tavakkal, 
havfli va favqulotda vaziyatlarda aholining, moddiy yo‗qotishlarning miqdori, 
o‗rtacha yashash davrining kattaligidan va x.k. foydalanib;
2. hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatining rivojlanishini jamiyat davlat
darajasining baholashni sifat va hossalarini qayd qilib, quyidagi ko‗rsatkichlarni 
baholash zarur:
- hayot faoliyati xavfsizligi sohasida ijtimoiy qadriyatlar va birlamchilik 
huquqining mavjudligi va turg‗unligi;
- umummilliy g‗oyalar, g‗oyaviy quvvatlash (umummilliy ideologiya)ning 
mavjudligi;
- hayot faoliyati xavfsizligi bo‗yicha davlat siyosatining tavsifi;
- hayot faoliyati xavfsizligi sohasida meyoriy- huquqiy bazasining xolati;
- hayot faoliyati xavfsizligi sohasida ilmiy- texnikaviy faoliyatning xolati;

---

141 
-hayot faoliyati xavfsizligi sohasida ijtimoiy tashviqot tizimining
parametrlari;
- hayot faoliyati xavfsizligi sohasida san‘atning rivojlanishini xolati;
- hayot faoliyati xavfsizligi ta‘minlash masalalari borasida diniy 
institutlarning dunyoviylari bilan munosabatlarini tavsifi;
- ommaviy kommunikatsiya vositalari, ijtimoiy sug‗urta tizimlarining 
parametrlari va b.
3. Keltirilgan sifat va xossalarning mohiyatiga ko‗ra, hamda V.1 va V.2 
bo‗limlardagi HFXM darajasini baholashdagi ayrim ko‗rsatkichlarning 
o‗xshashliklarini, ularni davlat rivojlanishidagi asosiy hujjatlarda (konsepsiya, 
doktrina, memorandum va b.) aks etishini, keng miqyoslarda ijtimoiy so‗rovlar 
o‗tkazish yo‗li bilan aniqlanishi mumkin. Bunda izlanishlarni ushbu 
ko‗rsatkichlarni aniqlash, baholash shkalalari, mumkin bo‗lgan chegaraviy 
qiymatlari orqali olib borish kerak.
4. Ayrim ko‗rsatkichlar integrallashi mumkin, HFXM darajasini baholashda 
integral ko‗rsatkichlarning ishonchligi muhim darajada aniqlanishi kerak ayrim 
ko‗rsatkichlar (masalan, statistik (imitatsion) yoki analitik modellar, ekspert 
yoki ijtimoiy so‗rovlar)ning ―og‗irligini‖ obektivligiga bog‗liq bo‗ladi.
5. Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyatini rivojlanishi jamiyat davlat
darajasida baholash V.1.bo‗limdagi holatlardan foydalanib, ko‗rsatilayotgan
xizmatlarning darajalari orqali topilishi mumkin. Biroq, shu narsani e‘tiborga 
olish kerakki, jamiyat davlat darajasida bunday baholash darajasi sezilarli 
pasayadi, chunki alohida fuqarolar bevosita emas, balki bilvosita HFXM ushbu 
darajada shakllanishiga ta‘sir ko‗rsatadilar.
6. Ijtimoiy tavakkalni qo‗llash, aholini yo‗qotishlari, xavfli va favqulotda 
vaziyatlarda moddiy zararlarning miqdori, o‗rtacha yashash davrini qisqarishi va 
shunga o‗xshash ko‗rsatkichlar havfsizlikni ta‘minlash bo‗yicha barcha 
faoliyatning samradorligini baholash imkonini beradi. Bunda yetarlicha 
muammo bo‗ladigan masala bo‗lib, bu ko‗rsatkichlarning kattaligiga 
HFXMning o‗zini va boshqa shu tarkibga kiruvchilarni baholashga qo‗shgan 

---

142 
hissasi, hamda noaniqliklar hisoblanadi.