Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

10-Amaliy mashg`ulot
Mavzu: Yong`in va portlashlarni oldini olish bo`yicha tashkiliy va texnik tadbirlar.
Mashg`ulotning maqsadi. Sanoat korxonalarida yong`inni sodir bo`lishi va kelib chiqish sabablarini o`rganish.
Mashg`ulot rejasi
1. Yong`in haqida tushuncha hosil qilish.
2. Yong`inni sodir bo`lish sabablarini o`rganish.
3. Sanoat korxonalaridagi yong`inga qarshi oraliqlardagi binolarning o`tga chidamlilik darajasini o`rganib chiqish.
Nazariy qism
Yong`inning kelib chiqish sabablari. Yong`in sanoat korxonalari, xalq xo`jaligining barcha tarmoqlarida yuz berib, yetkazadigan zarari jihatidan tabiiy ofatlarga tenglashishi mumkin bo`lgan hodisa hisoblanadi. Ular katta moddiy zarar keltirish bilan birga og`ir baxtsiz hodisalarga: zaharlanish, kuyish hamda kishilar halokatiga sabab bo`lishi mumkin.
Yong`inga qarshi kurash ishlari davlat miqyosida amalga oshiriladi. Yong`in xavfsizligini ta’minlash, uning rivojlanib, tarqalib ketmasligi chora-tadbirlarini oldindan ko`rish, unga qarshi samarali kurash olib borish yong`inni o`chirishda qo`llaniladigan birlamchi vositalardan to`g`ri foydalanishga qaratilgan.
Murakkab oksidlanish jarayonida yonuvchi moddalardagi bir moddaning ikkinchi moddaga aylanishi oqibatida katta miqdorda issiqlik va nurlanish ajralishi bilan kechadigan holatga yonish deb tushuniladi. Yong`inga asosan uch omil: yonuvchi modda, yondiruvchi muhit, qizdirish jarayoni sabab bo`ladi.
Yonish jarayoni, asosan, ikki xil bo`lishi mumkin. Birinchidan, qattiq jismlar yonish jarayonida havo muhitidan ajralgan holda bo`ladi. Bunday yonish havo harorati natijasida yonish zonasini kislorod bilan ta’minlaganligi uchun diffuziyali yonish deyiladi, uni yog`och, ko`mir va boshqa moddalar yonganda kuzatish mumkin. Yonishning ikkinchi xili yonuvchi gazlar va suyuqliklarning bug`lari, yonuvchi moddalarning changlari havo bilan aralashgan holatdagi yonishi bo`lib, u kinetik yonish deb yuritiladi. Bunday yonish hajmli yonish jarayonida o`tadi.
Yong`in bo`lgan vaqtda alanga bir binodan ikkinchi binoga o`tib ketmasligni ta’minlash maqsadida yong`inga qarshi oraliqlar tashkil qilinadi. Bunday oraliqlar belgilanayotganda, asosan, yonma-yon joylashishi mumkin bo`lgan binolarning yong`inga xavflilik darajasi, konstruksiyalarining o`tga chidamliligi, alangalanish maydoni, yong`inga qarshi to`siqlarning mavjudligi, binoning tuzilishi, ob-havo sharoitlari va boshqalar hisobga olinadi. Yong`inga qarshi oraliqlarni tashkil qilishda binolarning o`tga chidamlilik darajasi hisobga olinadi.
Sanoat korxonalaridagi asosiy binolar, yordamchi xona, ombor qurilishlari orasidagi oraliqlardagi binolarning o`tga chidamlilik darajasiga nisbati 5.3-jadvalda keltirilgan.
5.3-jadval