Hayot faoliyati xavfsizligi kafedrasi

II-BOB.

2.1.TR va TTIshonchliligi nazariyasining asosiy tushuncha va ta’riflari

TR va TTIshonchliligining asosiy tushuncha va ta’riflari 1950-yil senyabrь oyida Germaniyaning Kyoln shahrida bo’lib o’tgan birinchi jahon kongresida hayot faoliyat xavfsizligi fan deb qabul qilindi. Olimlar o’z ma’ruzalarida «tavakkal» tushunchasini qo’lladilar va bu tushunchani har bir olim o’zicha talkin kildi. Masalan, V.Marshalь «tavakkal, bu xavfning miqdoriy bahosidir» dedi. Miqdoriy baho kungi lsiz hodisalarni aniq bir davr ichida bo’lib o’tgan sonining bo’lishi mumkin bo’lgan soniga nisbatidir. «Tavakkal»ni aniqlashda nimani «tavakkali» deyish mumkin savoliga javob berish kerak.
Tavakkalning turlari. Tavakkal ikki xil bo’ladi: shaxsiy «tavakkal»- ayrim shaxs uchun aniq xavf turi; ijtimoiy yoki ko’pchilik «tavakkali»- takroriy hodisalar natijasida jarohatlangan insonlar orasidagi bog’liqlik. Bizda hozircha ijtimoy «tavakkal» bo’yicha hech qanday ma’lumot yo’q. Xorijda esa alohida ishlab chiqarish korxonalari, sanoat tarmoqlari, xavf turlari bo’yicha to’liq ma’lumotlar mavjud.
Jamoat «tavakkali» xavfni sub’ektiv (boshqacha) ravishda qabul etadi. Odatda ko’pchilik kam uchraydigan va ko’p qurbon bo’lgan voqealarga keskin ravishda ahamiyat beradi. Masalan, ishlab chiqarishda har yili o’rta hisobda 200-250 kishi halok bo’ladi. Ammo bir halokatda 5-10 kishi qurbon bo’lgani oldingi ma’lumotlardan ko’ra odamlarga ko’proq ta’sir qiladi. Kishilarning bu ruhiy holatini qabul qilishi mumkin bo’lgan «tavakkal» masalasi kurilganda hisobga olish lozim.
Xavflarni baholashda tavakkal («T») usulini qo’llash boshqa usullarga qaraganda ko’proq to’g’ri keladi, deb hisoblanadi. Masalan, har xil sabablar natijasida halokatli (o’lim bilan) tugagan ayrim shaxsiy «tavakkal» (AKSH ning umumiy aholisiga nisbatan) qiymatlari quyidagichadir:

1. 
   Yo’l transporti hodisasidan-3 10^-4 .
   
2. 
   Zaharlanishdan - 2 10^-5.
   
3. 
   Yong’indan kuyish - 4 10^-5.
   
4. 
   Elektr tokidan - 6 10^-5.
   
5. 
   Yashindan - 5 10^-7.
   
6. 
   Ishlab chiqarish vositalarining nosozligidan - 1 10^-5.
   
7. 
   Umumiy «T» - 6 10^-4.
   
8. 
   Boshqalar - 4 10^-5.