Hayot faoliyati xavfsizligi baqida tushuncha

5.1. Fuqaro muhofazasi haqida umumiy tushuncha Ma'lumki, har bir mustaqil davlat o'zining mudofaa qudratiga ega. Mudofaa siyosatini qay tarzda amalga oshirish imkoniyatlari o'sha davlatning qudratini belgilaydi. Chunki har bir davlat moddiy boyliklarini, texnikalarini, harbiy ahamiyatga molik bo'lgan inshootlarini, xalqini himoya qilishda, saqlashda yangi turdagi omillarni yaratadi va ish lab chiqaradi. Shu tariqa davlatlar iehida yangi-yangi qurollar yaratiladiki, bular nafaqat insoniyatga, balki butun jonli tabiatga, atrof muhitga juda katta ziyon yetkazadi. 1990-yilgacha biz dunyoni ikki tizimga (kapitalistik va sotsialistik) bo'lib kelgan edik va har ikkalasida ham umumiy qirg'in qurollari yaratilganligini yaxshi bilamiz. Bunday qllrollarning ba'zi birlari ayrim davlatlar tomonidan sinab ko 'ri ldi ham va hozirgi kungacha ularning asoratlari to' g'risida eshitib kelyapmiz. Masalan, 1945-yilda Yaponiyaning Nagasaki va Xerosima shaharlariga AQSHning yadro quroli tashlandi. Keyinehalik Koreyaga, Vyetnamga turli xildagi napalmlar (dirildoq holdagi yondiruvehi modda), oskolkali (parehali), yondiruvchan bombalar tashlandi. Yuqoridagi qurollar yer yuzida mavjud ekan, albatta, har bir davlat bunday qurollardan saqlanish vositalarini izlaydi, omillarini ish lab ehiqadi. Shuning uehun har bir davlatning mudofaa qudratining asosini fuqarolar muhofazasi tashkil etadi. Fuqarolar muhofazasi - umllmdavlat mudofaa siyosatlaridan biri bo'lib. u har qanday favqulodda holatlarda fuqarolarni. xalq xo'jaligi tarmoqlarini mubofaza qilishda, ularning muttasil ishlashini ta'minlashda hamda qutqarish va tiklash ishlarini bajarishda katta ahamiyat kasb etadi.
5.2. Fav(luiodda vaziyatlar, t,larning sababchi omillari va xususiyatlari Insoniyat o'zining hayot faoliyatida turli ko'rinishdagi: tabiiy, texnogen, ekologik va antropogenik xavf-xatarlarga duch keJadi. BirlashganMillatlar Tashkiloti (BMT)ning ma'lumotiga ko'ra, o'tgan asrning 60-yil ian cL dimyo ahoii ,ining ! ,6 f;)izi , 80-yil1 ar:1.'1 ()'U ~L:; "" ;·'i 69 favqulodda vaziyatlardan aziyat chekkan. Bunday noxushlik bizning asrimizda ham, undan keyin ham kuzatilishi muqarrar. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 27-oktabrdagi 455-sonli «Texnogen, tabiiy va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi to'g'risida»gi qarorida mamlakatimiz hududida sodir bo'lishi mum kin bo'lgan barcha turdagi favqulodda vaziyatlar tasniflab berilgan. Favqulodda vaziyat (FV) - ma'ium hududda yuz bergan falokat, halokat va boshqa turdagi ofatlar natijasida kishilarning o'limiga, salomatligiga, tevarak-atrofdagi tabiiy muhitga sezilarli moddiy zarar yetkazuvchi, odamlaming turmush sharoiti buzilishiga olib keladigan holatdir. Favqulodda vaziyatlar xavfining tarqalish tezligiga ko'ra, ular quyidagi guruhlarga bo'linadi: a) tasodifiy FV - yer silkinishi, portlash, transport vositalaridagi avariyalar va boshqalar; b) shiddatli FV - yong'inlar, zaharli gazlar otilib chiquvchi portlashlar va boshqalar; d) mo'tadil (o'rtacha) FV - suv toshqinlari, vulqonlarning otilib chiqishi, radiofaol moddalar oqib chiquvchi avariyalar va boshqaJar; e) rayon FV - sekin-asta tarqaluvchi xavflar: qurg'oqchilik, epidemiyalaming tarqalishi, tuproqning ifloslanishi, suvning kimyoviy moddalar bilan ifloslanishi va boshqalar. Favqulodda vaziyatlar yana tarqalish miqyosiga (shikastlanganlar soniga va moddiy YO'qotishlar miqdoriga qarab) ko'ra 4 guruhga bo 'linadi: 1. Lokal (obyekt miqyosidagi) FY. 2. Mahalliy FY. 3. Respublika (milliy) FY. 4. Transchegaraviy (global) FY.
Favqulodda vaziyatlar tasnifiga ko'ra (sababi va kelib chiqishman bayiga ko'ra): I. Tabiiy tusdagi FV. 2. Texnogen tusdagi FV 3. Ekologik tllsdagi FV Jarga bo'linad