Hayot faoliyati

Nazorat savollari 
1. Transport vositalari bilan bog‘liq halokatlarning kelib 
chiqish sabablarini ayting. 
2. Transport halokatlari yuz bermasligi uchun nimalarga 
e’tibor qaratish lozim? 
3. Dekompressiya vaqtida qanday harakat qilish kerak? 
4. «Qattiq» qo‘nishda va undan keyin qanday harakat qilish 

---

94 
kerak? 
5. Transport vositalari salonida odamlar qanday jarohatlar 
olishi mumkin? 
103 
XI MAVZU. RADIATSIYA MANBALARI VA KUCHLI 
TA’SIR ETUVCHI ZAHARLI MODDALARNING 
ZARARLI TA’SIRI 
Radioaktivlik hodisasi 1896-yilda fransuz olimi Anri 
Bekkerel tomonidan kashf etilgan. Hozirgi paytda radioaktivlik 
hodisasi fan, texnika, tibbiyot, sanoatda keng qo‘llanib 
kelinmoqda. Shuningdek, tabiiy radioaktivlik xususiyatiga ega 
bo‘lgan elementlar atrof-muhitda ham insonni o‘rab turadi. 
Radioaktiv moddalar tirik organizmlarga ta’sir ko‘rsatib ularni 
kuchli zararlash xususiyati bilan xavfli hisoblanadi. 
Radiatsiya bu gamma nurlar va neytronlar oqimi bo‘lib, 
uning manbalari sifatida radioaktiv moddalar, yadroviy texnik 
qurilmalarni ko‘rsatish mumkin. Radiatsiyaning tirik organizmlarga 
va atrof-
muhitga o‘ta zaharli ta’sirini e’tiborga olib 
mamlakatimizda ham aholi va hududlarning xavfsizligini 
ta’minlash bo‘yicha tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. 
Jumladan, O‘zbekiston Respublikasining 
«Radiatsiya xavfsizligi 
to‘g‘risida»
gi 2000-yil 31-avgustda qabul qilingan qonuniga 
asosan quyidagi ta’riflar belgilab qo‘yilgan. 
Radioaktiv xavfli inshoot 
– bu xavfli muassasa bo‘lib, unda 
sodir bo‘lgan halokat tufayli ommaviy radiatsion zararlanish 
holati vujudga kelishi mumkin. 
Radioaktiv avariya 
– uskuna nosozligi, xodimlarning 
xattiharakatlari 
(harakatsizligi), tabiiy va texnogen xususiyatli 
favqulodda vaziyatlar tufayli kelib chiqqan, fuqarolarning 
belgilangan normalardan ko‘proq nurlanish olishiga yoki 
atrofmuhitning 
radioaktiv ifloslanishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan 
yoxud olib kelgan ionlantiruvchi nurlanish manbayi ustidan 
boshqaruvning izdan chiqishidir.