Hayot faoliyati


Markaziy Osiyo davlatlari poytaxtlarida sodir



Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/118
Sana29.05.2022
Hajmi1,36 Mb.
#617033
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   118
Bog'liq
Hayot faoliyati

Markaziy Osiyo davlatlari poytaxtlarida sodir 
bo‘lgan zilzilalar tarixi 
Yili Joyi Qurbonlar soni Kuchi 
11. 12. 1980 Toshkent VI - VIII 
25. 04 1966 Toshkent 
1,600 jarohatlanganlar 
(M=5. 3) 
VIII 
1952 Dushanbe VI - VII 
5. 10.1948 Ashxobod 
Qurbonlar -90,000. 
Shahar vayron bo‘lgan 

2. 11. 1946 Toshkent IX-X 
3. 01. 1911 Almati 
Qurbonlar- 459. Shahar 
vayron bo‘lgan 
IX-X 
1907 Dushanbe 
11. 07. 1889 Almati VII-VIII 
8. 07. 1887 
Almati Qurbonlar-342. Shahar 
vayron bo‘lgan 
IX-X 
1886 Toshkent 
1885 Bishkek VII 
1807 Almati VIII-IX 
Birgina 1947-yilning oktabr oyida yuz bergan Ashxobod 


50 
zilzilasi 110 ming kishini nobud bo‘lishiga, shaharni esa 98 % 
vayronaga aylanishiga olib keldi. Buni tasavvur etish uchun 
o‘sha vayronalar oqibatini tugatishda bevosita ishtirok etgan 
guvohlarning so‘zlarini keltirishning o‘zi kifoya. «Shaharni 
bunday vayronaga aylantirish uchun 500 ta bombardimonchi 
samolyot kamida 6 oy davomida tinimsiz bombardimon qilish 
kerak», degan edi. 
56 
Armanistonda yuz bergan zilzila oqibatini o‘sha davrdagi 
gazetalardan birida shunday eslashgan edi. «Kishi dahshatdan 
yoqa ushlaydi. Bir tomonda tobut, bir tomonda vayronalar 
oqibatida halok bo‘lgan mayitlar, bir tomonda esa non va suv. 
Mamlakatimiz rahbari I. Karimov o‘zining «O‘zbekiston 
XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va 
taraqqiyot kafolatlari» nomli kitobida mintaqamizdagi seysmik 
jarayonlar va ularning xavfi haqida alohida qayd etib o‘tgan edi. 
Bu esa zilzilalar va ularning sabablarini va undan 
muhofazalanishni o‘rganishni talab etadi. 
Zilzila sodir bo‘lgan joy zilzila o‘chog‘i deyiladi. Shu 
o‘choqning markazi giposentr, uning yer yuzidagi proeksiyasi 
(aksi) episentr, deyiladi. Giposentr bilan episentr o‘rtasidagi 
masofa zilzilaning chuqurligi, deb nomlanadi. 
Zilzilalar chuqurligi yer sathidan 700 
– 750 km gacha bo‘lgan 
chuqurlikkacha yuz beradi. Shu sabab zilzila chuqurligiga 
qarab ular uch guruhga bo‘linadi. Bular: qobiq zilzilalar – yer 
sathidan 70 km chuqurlikkacha bo‘lgan masofada, qobiq osti 
yoki oraliq zilzilalar 70 dan 300 km gacha, chuqur fokusli 
zilzilalar 300 km dan 700 
– 750 km gacha bo‘lgan chuqurlikda 
yuz beradi. Markaziy Osiyo mintaqasi mamlakatlari, 
shuningdek, O‘zbekistonda yuz beradigan silkinishlar qobiq 
zilzilalar guruhiga kiradi. Zilzilaning yer ustida namoyon bo‘lish 
quvvati ball bilan o‘lchanadi. Zilzila kuchi ball bilan 
ifodalanganda uning chuqurligi mutlaqo hisobga olinmaydi. 
Uning yer ustida namoyon bo‘lishigagina ahamiyat beriladi. 
Shuning uchun ball bilan energiya o‘rtasida to‘g‘ri chiziqli 
bog‘lanish yo‘q. Masalan, bir xil energiyaga ega bo‘lgan 
zilzilan
ing chuqurligi 20 km da bo‘lsa u 6 ballga teng bo‘ladi, 
xuddi shuncha energiyaga ega bo‘lgan zilzila o‘chog‘i 8-10 km 
da bo‘lsa, 7-8 ball kuch bilan namoyon bo‘lishi mumkin. 


51 
Zilzilalar kuchini talqin etishda o‘ziga xos muammolar ham 
yo‘q emas. Masalan, biron-bir joyda yuz bergan zilzila haqida 
«Rixter shkalasi bilan 5 ball bo‘ldi» degan xabar quloqqa tez-tez 
chalinadi. Qachonki, Rixter shkalasi bilan zilzila kuchi 
aytilayotganda «ball» so‘zi ishlatilmaydi. «Ball» so‘zi MShK 
shkalasida ishlatiladi, xolos. Shu bilan birga Rixter shkalasi 
57 
bilan zilzila talqin etilganda uning eng katta kuchi 9 ga teng 
hisoblanadi. 
MShK shkalasi esa 12 ballga teng. Shu sabab, Rixter 
shkalasida «magnituda» jumla qo‘shib ishlatiladi. Rixter shkalasi 
bo‘yicha magnitudasi 9 ga teng bo‘lgan zilzila MShK shkalasi 
bo‘yicha 12 ballga teng hisoblanadi. 

Download 1,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   118




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish