Хавфларнинг хусусиятларини ва гуруҳланишини ўрганиш ишнинг мақсади

Хавфлар квантификатсияси - мураккаб тушунча бўлган хавфларни баҳолаш, сифат жиҳатдан аниқлаш учун сонли тавсифларни жорий қилишдир.
Амалда квантификатсиянинг сонли, балли ва бошқа усуллари қўлланилади. Хавфларни бахолашнинг энг кенг тарқалган усули “таваккал”дир.
Хавфларни идентификатсиялаш – хавфларни идентификатсиялаш деганда ҳаёт фаолияти хавфсизлигини таъминлашга йўналтирилган олдини олиш ва тезкор тадбирларни амалга ошириш учун хавфларнинг зарур ва етарли бўлган миқдорий (сонли), вақтий, фазовий ва бошқа тавсифларни топиш, аниқлаш ва белгилаш жараёни тушунилади.
Идентификатсия жараёнида аниқ масалаларни ечиш учун мухим бўлган хавфлар номенклатураси, хавфларнинг содир бўлиш эхтимоллиги, фазовий локализатсияси, яъни юзага келиш жойининг координаталари, кўриладиган тахминий зарар ва шунга ўхшаш кўрсаткичлар аниқланади.
Фаолиятнинг потенсиал хавфга эга эканлиги ҳакида аксиома –Инсоният тажрибаси шуни кўрсатадики фаолиятнинг ҳар қандай турида потенсиал хавф мавжуддир. Демак, фаолиятнинг ҳеч қандай бир турида мутлоқ (абсолют) хавфсизликга эришиб бўлмайди. Бу тасдиқ аксиома ҳарактерига эга. Бу аксиоманинг методологик ва эвристик аҳамияти каттадир.

2. Хавфларнинг гуруҳланиши

Хавфларни келиб чиқиш табиатига, сабабига, оқибатига, зарарига, соҳасига, тузилишига ва таъсирига қараб қуйидаги гурухларга бўлиш мумкин:

1. Келиб чиқиш табиатига кўра хавфлар қуйидагиларга бўлинади: табиий, техникавий, антропоген (инсон билан боғлиқ), экологик, аралаш (иккита ва ундан ортиқ).
2. Расмий стандарт бойича: физик, кимёвий, биологик ва психофизиологик.
3. Салбий оқибатларнинг юзага келиш вақтига кўра хавфлар импулсли ва кумулятив (инсон организмида йиғилувчи) бўлади.
4. Олиб келувчи оқибатига кўра: толиқиш, касалланиш, жарохатланиш, ҳалокат, ёнғин, ўлим хавфи ва бошқа.
5. Келтирувчи зарарига кўра: ижтимоий, иқтисодий. техник, экологик ва бошқа.
6. Локализатсияси (чегараланиши) бойича: литосфера, гидросфера, атмосфера ва космос билан боғлиқ бўлган хавфлар.
7. Келиб чиқиш сохасига кўра: турмушга, спортга, йўл - транспортга, ишлаб чиқаришга, урушга оид хавфларга бўлинади.
8. Тузилишига кўра хавфлар оддий ва хосила (оддийларнинг таъсирида хосил қилинган) бўлинади.
9. Инсонга таъсир қилиш ҳарактерига кўра фаол (актив) ва суст (пассив) хавфлар бўлади.
Енергия хисобига фаоллашадиган хавфлар суст хавфларга киради, буларни инсоннинг ўзи вужудга келтириши мумкин. Масалан, ўткир (санчилувчи ва кесувчи) қўзгалмас жисмлар, инсонлар юрадиган юзаларнинг нотекислиги, қияликлар, баландликлар, бир-бирига тегаётган текисликлар орасидаги ишқаланиш ва бошқалар.
Хавфларнинг бахтсиз ходиса юз беришидан олдинги (априор) ва у юз бергандан кейинги (апостериор) белгилари мавжуд.