Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

JK 40-moddasi 2-

qismiga

  muvofiq, «jinoiyligi oldindan ayon bo‘lgan buyruq yoki boshqa 

farmoyishni bajarib, jinoyat sodir etgan shaxs, umumiy asoslarda 

javobgarlikka tortiladi». 

Buyruq yoki farmoyishning jinoiyligini oldindan bilishi

, bajaruvchi 

farmoyishlarning  g‘ayriqonuniy ekanligini obyektiv tomondan anglagan 

yoki anglamagan bo‘lishi mumkin bo‘lmagan holatlarda namoyon 

bo‘lishida ifodalanadi. Bu kabi buyruq va farmoyish sifatida u yoki bu 

jinoyatni sodir qilish to‘g‘risidagi ko‘rsatmalarni tushunish mumkin. 

Ijrochi buyruqning jinoiyligini oldindan bila turib uni bajarsa, bunday 

holat ishtirokchilik sifatida baholanib, buyruq beruvchi tashkilotchi, uni 

ijro etuvchi esa bajaruvchi shaxs deb topiladi. 

Shuni nazarda tutish lozimki, oldindan jinoiyligi ayon bo‘lgan ma’lum 

buyruq yoki farmoyishni ijro etish umumiy asosda baholanishi lozimligi 

haqidagi qonun oldindan jinoiyligi ma’lum mansab vazifalarini ijro etishda 

jinoyat sodir etgan shaxslarni javobgarlikdan ozod qilmaydi. Qonunning 

bunday talqin etilishi yuridik til xususiyatlariga bog‘liq bo‘lib, sodir 

etilgan qilmishning baholanishiga ta’sir qilmaydi, shu sababdan oldindan 

jinoiyligi ma’lum mansab vazifalarini ijro etishda jinoyat sodir etgan 

shaxslar umumiy asoslarda javobgarlikka tortilishi lozim bo‘ladi. Bu 

masalaning  o‘zgacha  yechimi alohida kategoriyadagi shaxslarga asossiz 

ravishda javobgarlikdan qutulib qolish imkonini beradi, bu esa o‘z 

navbatida,  Jinoyat kodeksining odillik va javobgarlikning muqarrarligi 

tamoyillariga zid keladi. 

JK 40-moddasiga

  muvofiq, shaxsning u yoki bu qilmishini amalga 

oshirishini baholashda, uning tomonidan qilmishni subyekt  baholashi 

alohida ahamiyatga ega. Zero, shaxs g‘ayrihuquqiy yoki jinoiyligi ma’lum 

429 

 

---

bo‘lgan buyruq, farmoyish yoki boshqa xizmat majburiyatlarini 

bajarmaslik yoki buzish, agar bunday qilmish qonunda jinoyat deb 

belgilangan bo‘lsa ham, jinoiy javobgarlikni istisno qiladi. 

Xullas, bajaruvchi tomonidan Jinoyat kodeksi bilan qo‘riqlanadigan 

ijtimoiy munosabatlarga yetkazilgan zarar uchun o‘sha buyruq yoki 

boshqa farmoyishni bergan shaxs javobgarlikka tortiladi, bunday hollarda 

bajaruvchi jinoyatni sodir etishning quroli sifatida xizmat qilib yoki 

boshqa farmoyishlarni ijro etgan qilmishi uchun javobgarlikka tortilmaydi, 

lekin ushbu buyruq yoki farmoyishning qonunga zid bo‘lganligining 

oldindan ma’lum bo‘lishi bundan mustasno.