Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

zaruriy mudofaani qo‘zg‘atish

  jinoyat bo‘ladi, bunda 

keyinchalik zaruriy mudofaa niqobi ostida unga zarar yetkazish  uchun 

biror-bir shaxs boshqa shaxs tomonidan agressiv harakatlarni yuzaga 

keltirishi mumkin bo‘lgan sharoitlarni ongli ravishda hosil qilishi holatlari 

tushuniladi. Bu holda mudofaalanuvchi ijtimoiy foydali manfaatga erishish 

uchun emas, balki faqat o‘zining g‘arazli motivlaridan kelib chiqib harakat 

qilgani uchun bunday harakatlarni zaruriy mudofaa sifatida malakalash 

393 

 

---

mumkin emas, bu 

JK 37-moddasi 4-qismida

  bevosita ko‘rsatilgan. 

Bunday holda «mudofaalanuvchining» harakatlari qasddan qilingan 

jinoyat deb malakalanishi lozim. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Oliy 

sudi Plenumining tushuntirishlariga ko‘ra, «agar shaxs ziyon yetkazish 

(urishish, azob berish, o‘ch olish va boshqalar) niyatida hujumning kelib 

chiqishiga sababchi bo‘lsa, bunday harakatlarni zaruriy mudofaa yo‘sinida 

qilingan deb topish mumkin emas. Bu holatlarda sodir etilgan xatti-

harakatlar umumiy asoslarda tavsiflanishi lozim»

1

.  

Zaruriy mudofaaning maqsadga qaratilgan bo‘lishi qonuniylikning 

majburiy sharti sifatida subyekt  tomonidan ham mudofaalanuvchi 

shaxsning harakatlari ijtimoiy foydali manfaatga erishuviga qaratilgan 

bo‘lishi lozimligini bildiradi. Xususan, mudofaalanuvchi o‘zi amalga 

oshiradigan harakatlarning ijtimoiy foydali xarakterini anglab yetishi 

lozim. Shu bilan huquqqa qarshi tajovuzning oldini olayotganligini bilmay 

turib tajovuz qilayotgan shaxsning himoya qilinadigan huquq bilan 

manfaatlarini buzgan shaxs zaruriy mudofaa holatida himoya qilishni 

amalga oshirgan shaxs deb qaralishi umuman mumkin emas. Irodaviy 

jihati ham bunda katta ahamiyatga ega bo‘ladi, ya’ni mudofaalanuvchi 

tajovuzga chek qo‘yish orqali ijtimoiy foydali manfaatga erishishni istashi 

lozim. Shunday qilib, zaruriy mudofaaning maqsadga qaratilganligi 

nafaqat shaxsning himoya qilish harakatlarining ijtimoiy foydali bo‘lishini 

ko‘zda tutadi, balki ushbu shaxs shu maqsadga erishuvini anglashi va unga 

intilishini talab etadi.  

Zaruriy mudofaada himoya qilish qonuniyligining keyingi sharti 

zaruriy mudofaa

 

uchinchi shaxslarga, ularning huquqlari va 

manfaatlariga yoki jamiyat yoki davlatga zarar yetkazish  emas, balki