Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

2-§. Qilmishning kam ahamiyatli ekanligi  

Vatanimizdagi jinoyat to‘g‘risidagi qonun hujjatlari uchun an’anaviy 

bo‘lgan shaxsning kam ahamiyatli qilmish sodir etgan holda uni jinoiy 

javobgarlikka tortilishini istisno qiladigan qoidalar 

JK 36-moddasida

 aks 

ettirilgan, uning qoidalariga ko‘ra, «garchi ushbu Kodeksda jinoyat sifatida 

nazarda tutilgan qilmishning alomatlari mavjud bo‘lsa-da,  o‘zining kam 

380 

 

---

ahamiyatliligi tufayli ijtimoiy xavfli bo‘lmagan harakat yoki harakatsizlik 

jinoyat deb topilmaydi». 

NOTA BENE ! 

Qilmishning kam ahamiyatli

  bo‘lishi qilmish biror-bir jinoyatning 

barcha alomatlariga ega ekanligi, birinchi navbatda,  shaxsning aybdorligi 

va jinoiy huquqqa qarshi ekanligini bildiradi, lekin bunday qilmishning 

mohiyat tomoni jinoyat deb tan olish uchun unga qo‘yiladigan talablarga 

javob bermasligi, ya’ni buzilishi ijtimoiy xavfli qilmish deb qaraladigan 

chegaralardan tashqari yotadi, bu esa uning jazolanishini istisno etadi. 

 

Jinoyat tarkibining moddiy belgisi jihatidan kam ahamiyatli qilmish 

uni jinoyat deb tan olish uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy xavf darajasiga 

yetmaydi (masalan, yozish ruchkasini, daftarni yoki birovning bog‘idan 

olmani yashirin o‘g‘irlash). Bunday qilmish yuzasidan jinoiy ish 

qo‘zg‘atilmaydi, qo‘zg‘atilgan ish esa 

JK 36-moddasiga

  tayangan holda 

JPK 83-moddasining 2-qismiga muvofiq tugatilishi lozim. 

Kam ahamiyatli qilmishning xususiyati  shuki, u qilmishning 

jinoiyligini istisno qiladigan boshqa holatlardan farqli ravishda ijtimoiy 

foydali va ma’naviy jihatdan hamda qonun tomonidan ma’qullanishi 

mumkin emas. 

Qilmishning kam ahamiyatli ekanligi masalasi u tergov va sud 

organlari tomonidan har bir muayyan holat yuzasidan hal etilishida 

ifodalanadi. Huquqni muhofaza qilish organlari sodir etilgan qilmish kam 

ahamiyatli ekanligi belgisiga ega ekanligi yoki ega emasligini uning 

xarakteri va ijtimoiy xavfliligining darajasini hisobga olish asosida 

aniqlaydilar. Qilmishni kam ahamiyatli deb tan olish muayyan jinoiy 

qilmish sodir etilgan barcha holatlarning jamuljamligini tahlil qilishga 

asoslanishi lozim (aybning shakli, jinoyatni sodir etish usuli, motiv, 

sharoitlari va bosqichi, yuzaga kelgan oqibatlarning og‘irligi, jinoyatdagi 

sheriklardan har biri ishtirok etishining darajasi, xarakteri va hokazo). 

Xususan, agar aybdor shaxs jabrlanuvchini o‘ldirishga qaratilgan 

harakatlarni sodir etgan bo‘lsa, lekin amalda unga hech qanday zarar 

381 

 

---

yetkazilmagan  bo‘lsa, sodir etilgan qilmish odam o‘ldirishga qasd qilish 

deb malakalanishi lozim va kam ahamiyatli deb qaralishi mumkin emas. 

Xuddi shu holatda, agar jabrlanuvchini qo‘rqitmoqchi bo‘lib, aybdor shaxs 

shunday bir qilmishni sodir etgan bo‘lsa va uning oqibatida jabrlanuvchiga 

og‘ir tan jarohatlari (ruhiy shikastlanish) yetkazilgan bo‘lsa, bu qilmish 

ham kam ahamiyatli deb tan olinishi mumkin emas, chunki kam 

ahamiyatli bo‘lishining tegishlicha obyektiv elementi mavjud emas, 

subyekt belgisi mavjud bo‘lsa ham. 

Qilmishning kam ahamiyatli ekanligi masalasini hal etishga aybdor 

shaxsini tavsiflovchi xususiyatlar ta’sir etmaydi. Faqat qilmishning o‘z 

xususiyatlarigina bunday qaror qabul qilishda hisobga olinishi kerak, 

aybdor shaxsi to‘g‘risidagi ma’lumotlar faqat jazoning turi va miqdorini 

belgilash uchungina, ya’ni shaxsning qilmishida jinoyat tarkibining 

moddiy va rasmiy belgilari aniqlanganidan keyingina muhim ahamiyatga 

ega bo‘ladi.  

Bir qator hollarda jinoiy qonunchilik ma’lum miqdorda (ancha, ko‘p 

miqdorda va juda ko‘p miqdorda) zarar yetkazilishini jinoyatning majburiy 

belgisi deb tan olishini qayd etish lozim. Bunday hollarda kam ahamiyatli 

zarar  yetkazilishi sodir etilgan qilmish hatto,  rasman jinoyat belgilariga 

mos kelmasligini ko‘rsatadi. Jinoiy ish bunday hollarda