Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

(JK 34-moddasi 4-qismi)

. Bu qoida shundan 

dalolat beradiki, sudlar ijtimoiy xavflilik haqiqiy tabiati va darajasini 

aniqlashda ustunlikka ega bo‘ladi va sudyalar har bir muayyan vaziyatda 

ish holatlari va o‘ta xavfli retsidivist maqomini aniqlash uchun muhim 

ahamiyatga ega bo‘ladigan aybdor shaxsi haqidagi aniq ma’lumotlardan 

kelib chiqishlari lozim. 

JK 34-moddasi 4-qismi

  shaxsni  o‘ta xavfli retsidivist deb topish 

to‘g‘risidagi masala hal qilinayotgan vaqtda uning boshqa davlatlar 

sudlarining hukmlari bo‘yicha sudlanganligi ham hisobga olinishi 

mumkinligini ham qayd etadi. Bu shundan dalolat beradiki, shaxsni o‘ta 

xavfli  retsidivist deb topishda aybdor shaxsining tabiati haqidagi 

ma’lumotlar katta ahamiyatga egadir, chunki boshqa davlat sudining 

ayblov hukmi ham aybdor xulqining muayyan ijtimoiy qoralanishi, hukm 

qilinishini ifodalaydi. Lekin, boshqa davlatda sodir etilgan  jinoyat og‘ir 

1

 

Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2008 йил 15 майдаги «Бир неча жиноят содир 

этилганда  қилмишни  квалификация  қилишга  доир  масалалар  тўғрисида»ги  13-сонли  қарори,  

27-

банд // Тўплам, 2008 й., 3-сон. – 16-б. 

371 

 

                                                           

---

yoki  o‘ta og‘ir bo‘lishi bilan birga, aybdor besh yildan kam bo‘lmagan 

muddatga ozodlikdan mahrum etishga hukm qilingan bo‘lishi kerak. 

Bundan tashqari, sudlar shaxsning boshqa davlat hududida sodir etgan 

jinoiy jazoga sazovor qilmishi va shu bilan bog‘liq uni aybdor deb topish 

milliy jinoyat qonunchiligiga muvofiq kelishi lozimligini ham nazarda 

tutishlari kerak. 

Qonun ilgari qasddan jinoyat sodir etgan muayyan shaxslarga nisbatan 

cheklashlarni mustahkamlaydi. Masalan, «shaxsni o‘ta xavfli  retsidivist 

deb topish haqidagi masalani hal etishda shuni nazarda tutish lozimki, JK 

34-moddasining oltinchi qismiga ko‘ra,  o‘n sakkiz yoshgacha sodir 

qilingan jinoyat uchun sudlanganlik shaxsni o‘ta xavfli retsidivist deb 

topishda hisobga olinmaydi. Shundan kelib chiqib, agar shaxs muqaddam 

bir necha jinoyat uchun sudlangan bo‘lib, ulardan ayrimlarini voyaga 

yetmagan yoshda sodir etgan bo‘lsa, faqat voyaga yetgan davrda sodir 

etilgan jinoyatlar uchun sudlanganlik e’tiborga olinishi lozim»

1

. 

Bunda shuni inobatga olish zarurki, «yangidan bir necha jinoyat sodir 

etgan shaxsni o‘ta xavfli retsidivist deb topish haqidagi masalani hal 

qilishda sud, jinoyatlar yoki hukmlar majmui bo‘yicha tayinlangan uzil-

kesil jazo muddatidan emas, balki sodir etilishi shaxsni o‘ta xavfli 

retsidivist deb topish uchun asos bo‘lishi mumkin bo‘lgan jinoyat uchun 

tayinlangan ozodlikdan mahrum qilish tariqasidagi jazo muddatidan kelib 

chiqishi lozim»

2

. 

JPK 466-moddasi 3-bandiga muvofiq, shaxs o‘ta xavfli retsidivist deb 

topilganligi  haqida hukmning kirish qismida ko‘rsatib  o‘tilishi shart. Shu 

yerda qonunda belgilangan tartibda o‘chmagan yoki olib tashlanmagan 

avvalgi sudlanganliklar ham qayd etilishi lozim. «JKning 77-moddasiga 

muvofiq, sudlanganlik muddatining o‘tib ketganligi yoki sudlanganlikning 

olib tashlanishi munosabati bilan uning barcha huquqiy oqibatlari bekor 

bo‘ladi. Shuning uchun u hukmning kirish va tavsif qismlarida 

1

 

Қаранг:  Ўзбекистон  Республикаси  Олий  суди  Пленумининг  2006  йил  3  февралдаги  «Судлар  томонидан 

жиноят  учун  жазо  тайинлаш  амалиёти  тўғрисида»ги  1-сонли  қарори,  9-банд,  3-хатбоши  //  Тўплам,  2-жилд.  – 

228-

б. 

2

 

Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2008 йил 15 майдаги «Бир неча жиноят содир 

этилганда  қилмишни  квалификация  қилишга  доир  масалалар  тўғрисида»ги  13-сонли  қарори,  

25-

банд // Ўзбекистон Республикаси Олий судининг Ахборотномаси, 2008 й., 3-сон. – 16-б. 

372 

 

                                                           

---

ko‘rsatilmaydi»

1

. Shu asnoda, Oliy sud Plenumi tushuntiradiki, olib 

tashlangan yoki o‘chgan sudlanganlik hukmning tavsif qismida faqatgina u 

ozodlikdan mahrum qilishga hukm qilingan shaxsga koloniya turini 

tayinlash uchun ahamiyatga ega bo‘lgandagina ko‘rsatilishi mumkin. 

Hukmning tavsif qismida aybdorni o‘ta xavfli retsidivist deb topish 

to‘g‘risida asoslantirilgan xulosalar bo‘lishi kerak. Ayblov hukmining 

qaror qismida boshqa masalalardan tashqari yana sudlanuvchining o‘ta 

xavfli retsidivist deb topilganligi (basharti sud shunday qaror qabul qilgan 

bo‘lsa) to‘g‘risidagi qaror yoritilishi lozim. 

Yuqorida,  voyaga  yetmagan yoshda olingan, o‘chgan yoki olib 

tashlangan sudlanganlik yuzasidan cheklovlar, retsidiv jinoyatning eng 

xavfli turida tan olinganligi bois, ular nafaqat o‘ta xavfli retsidiv jinoyat, 

balki retsidiv jinoyatlarning boshqa turlariga ham tegishli bo‘lishi darkor. 

Sudning shaxsni o‘ta xavfli retsidivist deb topish vakolatini ko‘zda 

tutib,