Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

5-§. Jinoyatda ishtirok etganlik uchun javobgarlikning maxsus 

masalalari 

Jinoyatda ishtirokchilik uchun javobgarlikning maxsus masalalari 

ishtirokchilar harakatlarini kvalifikatsiya qilish uchun muhim ahamiyatga 

ega holatlar, xususan, bajaruvchining eksessi, ishtirokchilarning jinoyatdan 

ixtiyoriy qaytishi, maxsus subyekt  va shunga o‘xshash holatlar bilan 

bog‘liq. 

Bajaruvchi  eksessi

  tushunchasining (lotincha excessus –  chekinish, 

og‘ish, bo‘yin tovlash) qonuniy mustahkamlanishi 

JK 30-moddasi 4-

qismida

  ifodalangan bo‘lib, unda boshqa ishtirokchilarning jinoiy niyati 

bilan qamrab olinmagan qilmish uchun uni sodir etgan shaxs javobgar 

bo‘lishi belgilanadi. 

Bajaruvchi  eksessi  JKda nazarda tutilgan har qanday ishtirokchilik 

shaklida bo‘lishi mumkin, bunda bajaruvchining boshqa ishtirokchilar 

bilan oldindan kelishilmagan mustaqil harakatlari yuridik ahamiyat kasb 

331 

 

---

etishi shart. Masalan, odam o‘ldirish jinoyati oldindan kelishib olinganidek 

kech oqshomda emas, kunduzi sodir etilgan yoxud o‘qotar emas, sovuq 

qurol yordamida sodir etilgan bo‘lsa, eksess holati mavjud bo‘lmaydi, 

zero, mazkur shart-sharoitlarning amalga oshirilgan ish  kvalifikatsiyasiga 

hech qanday ta’siri yo‘q.  Eksessda ishtirokchilarning birgalikdagi jinoiy 

faoliyati yuzasidan  obyektiv asoslar (ishtirokchilar harakatlari bilan sodir 

qilingan jinoyat o‘rtasidagi sababiy bog‘lanish),  subyekt  asoslar 

(bajaruvchilar  o‘rtasidagi  subyekt  aloqalar) mavjud bo‘lmaydi, bu esa 

qolgan ishtirokchilarni jinoiy javobgarlikdan ozod qilish imkonini beradi. 

Eksess  bajaruvchi sifat va miqdor belgilariga ko‘ra, bajaruvchi 

harakatlari umumiy jinoiy niyatdan qanchalik chetga chiqishi xarakteriga 

bog‘liqdir.